645952

LibreOffice Math 5.1 Handleiding

3
Verklein
Vergroot
Pagina terug
1/34
Pagina verder
Handleiding voor beginners
Hoofdstuk 9
Kennismaken met Math
Formules (vergelijkingen) maken met LibreOffice
Documentatie voor LibreOffice is beschikbaar op
www.nl.libreoffice.org/ondersteuning/documentatie/
en www.odfauthors.org/libreoffice/nederlands
ii | Kennismaken met Math
Auteursrecht
Dit document is onder auteursrecht © 2010 – 2016 van het LibreOffice Documentation team,
waarvan de bijdragers hieronder zijn genoemd. Iedereen mag het verspreiden en/of aanpassen
met inachtneming van de condities van GNU General Public License
(http://www.gnu.org/licenses/gpl.html), versie 3 of hoger of de Creative Commons Attribution
License (http://creativecommons.org/licenses/by/4.0), versie 4 of hoger.
Alle handelsmerken in deze gids zijn eigendom van de rechtmatige eigenaars.
Medewerkers
Jean Hollis Weber Hazel Russman Laurent Balland-Poirier
John A Smith Martin Saffron Peter Schofield
Olivier Hallot
Reacties
Opmerkingen en suggesties kunnen aan de oorspronkelijke auteurs van de Engelstalige
handleiding via de mailinglijst van het documentatieteam (documentation@global.libreoffice.org)
gezonden worden.
Bedenk wel dat alles wat u naar een mailinglijst stuurt, inclusief uw e-mailadres en andere
persoonlijke informatie die in het bericht staan, openbaar gearchiveerd wordt en niet verwijderd
kan worden.
Heeft u op- of aanmerkingen over de Nederlandstalige vertalingen dan kunt u terecht op de
mailinglijst: discuss@nl.libreoffice.org
Inschrijven kan via een mailtje aan discuss+subscribe@nl.libreoffice.org
Dankwoord
Deze handleiding is gebaseerd en bijgewerkt op basis van eerdere versies van dit hoofdstuk. De
medewerkers hieraan zijn:
Daniel Carrera Agnes Belzunce TJ Frazier
Peter Kupfer Ian Laurenson Janet M. Swisher
Jean Hollis Weber Michele Zarri
Aanvullend materiaal is toegevoegd vanuit de Duitse en Franse handleiding voor Math (in het
Engels vertaald door Laurent Balland-Poirier en Hazel Russman). Bijdragers aan die boeken zijn:
Regina Henschel Christian Kühl Florian Reisinger
Gisbert Friege (Dmaths) Jochen Schiffers Regina Henschel
Christian Kühl Florian Reisinger Gisbert Friege (Dmaths)
Jochen Schiffers Frédéric Parrenin
Vertalers
Kees Kriek
Publicatiedatum en softwareversie.
Gepubliceerd 27 februari 2016. Gebaseerd op LibreOffice 5.0.
Vertaald mei 2016
Kennismaken met Math | iii
Opmerking
Tijdens het maken van dit hoofdstuk werd de pictogrammenset Klein – Tango gebruikt.
De pictogrammen kunnen eenvoudig aangepast worden via Extra > Opties... >
LibreOffice > Weergave en dan uw keuze maken bij Pictogramgrootte en stijl.
Opmerking voor gebruikers van Mac
Sommige toetsaanslagen en menu-items zijn anders op een Mac dan in Windows en Linux. De
tabel hieronder geeft enkele algemene vervangingen voor de instructies in dit hoofdstuk. Voor een
meer gedetailleerde lijst, bekijk de Help van deze toepassing.
Windows/Linux Equivalent voor Mac Effect
Menuselectie Extra >
Opties
LibreOffice > Voorkeuren Toegang tot instellingsopties
Klik met rechts
Control+klik of met rechts
klikken, afhankelijk van de
computerinstellingen
Contextmenu openen
Ctrl (Control) (Command)⌘ Gebruikt met andere toetsen
F5 Shift+⌘+F5 De Navigator openen
F11 ⌘+T
Het venster Stijlen en opmaak openen
iv | Kennismaken met Math
Inhoud
Auteursrecht.................................................................................................................................. iii
Opmerking voor gebruikers van Mac..........................................................................................iv
Inleiding.......................................................................................................................................... 7
Beginnen........................................................................................................................................ 7
Een formule als afzonderlijk document of bestand......................................................................7
Een formule in documenten van LibreOffice...............................................................................8
Formules maken............................................................................................................................ 9
Elementenvenster...................................................................................................................... 10
Contextmenu.............................................................................................................................10
Opmaaktaal............................................................................................................................... 11
Griekse tekens.......................................................................................................................... 12
Formulevoorbeelden..................................................................................................................13
Formules bewerken.....................................................................................................................14
Formule lay-out............................................................................................................................ 14
Accolades gebruiken.................................................................................................................14
Haakjes en matrixen.................................................................................................................. 15
Alleenstaande en ongepaarde haakjes......................................................................................16
Functies in Math herkennen......................................................................................................17
Formules met meer dan één regel.............................................................................................17
Limieten aan een som/integraal toevoegen...............................................................................18
Het schrijven van afgeleiden......................................................................................................18
Opmaaktekens als normale tekens opmaken............................................................................18
Tekst in formules....................................................................................................................... 19
Formules, die het is-gelijk-aan-teken gebruiken, uitlijnen..........................................................20
De weergave van formules aanpassen.......................................................................................20
De lettergrootte van formules....................................................................................................20
Lettertypes van formules...........................................................................................................21
Tussenruimtes in formules aanpassen......................................................................................22
De uitlijning van formules aanpassen........................................................................................24
De kleur van een formule wijzigen.............................................................................................25
Formulebibliotheek....................................................................................................................25
Formules in Writer....................................................................................................................... 26
Automatische formulenummering..............................................................................................27
Verankering van formules..........................................................................................................28
Verticale uitlijning.......................................................................................................................29
Object-afstanden.......................................................................................................................30
Tekstmodus............................................................................................................................... 31
Achtergrond en randen..............................................................................................................31
Snel invoegen van formules......................................................................................................33
Formules in Calc, Draw en Impress............................................................................................33
Verankeren van formules...........................................................................................................33
Eigenschappen van een formule-object.....................................................................................33
Formules in grafieken................................................................................................................34
Kennismaken met Math | v
vi | Kennismaken met Math
Inleiding
Math is de component van LibreOffice om formules (wiskundige vergelijkingen) te maken en te
bewerken, in een symbolische vorm, binnen documenten van LibreOffice of als aparte objecten.
Voorbeeldformules worden hieronder getoond. Als u echter numerieke waardes in formules wilt
toepassen, bekijk dan de Handleiding voor Calc voor meer informatie, omdat Math geen
daadwerkelijke berekeningen uitvoert.
df ( x)
dx
=ln (x)+tan
−1
( x
2
)
of
De Formule-editor in Math maakt gebruik van een opmaaktaal om formules weer te geven. Deze
opmaaktaal is ontworpen om waar mogelijk gemakkelijk leesbaar te zijn, bijvoorbeeld a over b
geeft de breuk
a
b
wanneer deze in een formule wordt gebruikt.
Beginnen
Met de Formule-editor kunt u een formule als een afzonderlijk document maken of als een bestand
voor een formule-bibliotheek of u kunt formules direct invoegen in een document met LibreOffice
Writer, Calc, Impress of Draw.
Een formule als afzonderlijk document of bestand
Afbeelding 1. Een leeg formule-document in Math
Beginnen | 7
NH
3
+H
2
O⇌ NH
4
+
+OH
−
Om een formule als een afzonderlijk document of bestand te maken, gebruikt u één van de
volgende methodes om een leeg formuledocument in Math te openen (Afbeelding 1):
• Ga naar Bestand > Nieuw > Formule op de Menubalk.
• Klik in het Startcentrum op Formule.
• Op de werkbalk Standaard klikt u op het driehoekje rechts van het pictogram Nieuw
en kiest u Formule.
• Gebruik de toetscombinatie Ctrl+N in Math.
• Gebruik de opdracht Importeer MathML van het klembord.
Wanneer u de opmaaktaal in de Formule-editor invoert, zal de formule in het voorbeeldvenster
verschijnen, gedurende en na de invoer van de opmaaktaal. Het elementenpaneel aan de
linkerkant van het voorbeeldvenster kan ook verschijnen, als dit geselecteerd is bij Beeld op de
Menubalk. Voor meer informatie over het maken van formules, zie Formules maken op pagina 9.
Bestandsindelingen voor formules
LibreOffice’s eigen bestandsindeling voor formules is ODF-formule, met de extensie *.odf. U kunt
ook formule-objecten in andere documenten inbedden, zoals in presentaties, werkbladen of
tekstdocumenten. LibreOffice kan ook formules lezen en schrijven in MathML 1.01 opmaak, met de
extensie .mml.
LibreOffice Math kan MathML-presentaties rechtstreeks van het klembord importeren. Om een
formule van een MathML-presentatie te importeren, kopieert u de formule van de externe formule-
editor en kies Extra > Importeer MathML van het klembord. Bijvoorbeeld, de MathML-code in de
linkerkolom vanTabel 1 geeft de vergelijking in de rechterkolom weer.
Tabel 1: MathML 1.01-taal, geïmporteerd van het klembord
<math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" display="block">
<semantics>
<mrow>
<mi>E</mi>
<mo stretchy="false">=</mo>
<msup>
<mi mathvariant="italic">mc</mi>
<mn>2</mn>
</msup>
</mrow>
</semantics>
</math>
Een formule in documenten van LibreOffice
Om een formule in een document van LibreOffice in te voegen, opent u het document in Writer,
Calc, Draw of Impress. De LibreOffice-module die u gebruikt, beïnvloedt hoe u de cursor
positioneert om de formule in te voegen.
• In Writer, klik in de alinea waar u de formule wilt invoegen.
• In Calc, klik in de cel van het werkblad waar u de formule wilt invoegen.
• In Draw en Impress, de formule wordt ingevoegd in het midden van een tekening of dia.
Ga dan naar Invoegen > Object > Formule op de Menubalk om de Formule-editor te openen. U
kunt ook naar Invoegen > Object > OLE Object op de Menubalk gaan, om het dialoogvenster
OLE-object invoegen te openen. Selecteer dan de optie Nieuwe aanmaken, kies LibreOffice 5.1
formule in de lijst en klik dan op OK om de Formule-editor te openen. Het Elementenpaneel links
8 | Kennismaken met Math
van het Voorbeeldvenster kan ook openen, als dit gekozen is bij Beeld op de Menubalk. Voor
meer informatie over het aanmaken van formules, zie Formules maken op pagina 9.
Afbeelding 2 toont een voorbeelddocument in Writer met het formulevak geselecteerd, klaar om
een formule in te voeren.
Als u klaar bent met het invoeren van de opmaak van de formule kunt u de Formule-editor sluiten
door op de Esc-toets te drukken of door, buiten de formule, in een gebied van het document te
klikken. Dubbelklikken op het formule-object in het document zal de Formule-editor opnieuw
openen, zodat u de formule kunt bewerken.
Formules worden als OLE-objecten in documenten ingevoegd. U kunt, zoals met elk ander OLE-
object, wijzigen hoe het object in het document wordt geplaatst. Voor meer informatie over OLE-
objecten, zie de handleidingen voor Math, Writer, Calc, Draw en Impress.
Als u veelvuldig formules in een document moet invoegen, wilt u misschien de knop Formule aan
de werkbalk Standaard toevoegen of een sneltoets aanmaken. Bekijk Hoofdstuk 14, LibreOffice
aanpassen, voor meer informatie.
Formules maken
U kunt op één van de volgende manieren elementen in een formule invoegen:
• Selecteer een categorie uit de keuzelijst en dan een symbool in het Elementenvenster.
Formules maken | 9
Afbeelding 2: Lege formule in een Writer-document
• Klik met rechts op de Formule-editor en selecteer een categorie en dan een symbool in het
contextmenu.
• Voer de opmaaktaal rechtstreeks in de Formule-editor in.
Opmerking
Het Elementenvenster of de contextmenu's gebruiken voor het invoegen van formules
biedt een handige manier om de opmaaktaal, die LibreOffice Math gebruikt, te leren.
Elementenvenster
Het Elementenvenster kan eenvoudig voor het invoeren van formulegegevens worden gebruikt. In
aanvulling op de lijst met categorieën, bovenaan het venster, levert het ook een
voorbeeldcategorie, die u voorbeeldformules geeft om als startpunt van uw formule of vergelijking
te gebruiken.
1) Ga naar Beeld op de Menubalk en selecteer Elementen om het Elementenvenster te
openen.
2) Selecteer de gewenste categorie in de keuzelijst met formules bovenaan het
Elementenvenster.
3) Kies, in het Elementenvenster, het symbool dat u in de formule wilt gebruiken. De
beschikbare symbolen wijzigen naar gelang de geselecteerde categorie.
Opmerking
Standaard is het Elementenvenster links van het Voorbeeldvenster en de Formule-
editor geplaatst, zoals in Afbeelding 1 en Afbeelding 2 wordt weergegeven. Het kan
ook zwevend worden gemaakt, zoals andere vastgezette vensters.
Contextmenu
De Formule-editor levert ook een contextmenu, die toegang geeft tot symbolen en categorieën,
tijdens het maken van een formule. Klik met rechts op de Formule-editor om het contextmenu te
openen. Selecteer een categorie en kies dan een opmaak-voorbeeld dat u wilt gebruiken, in het
sub-contextmenu. Een voorbeeld wordt getoond in Afbeelding 3.
10 | Kennismaken met Math
Afbeelding 3: Contextmenu in de Formule-editor
Opmerking
Het Elementenvenster en het contextmenu bevatten alleen de meest gebruikte
opdrachten die in formules worden gebruikt. Voor sommige zelden gebruikte
opdrachten moet u altijd de opdracht met de opmaaktaal invoeren. Bekijk de
Handleiding voor Math voor een complete lijst van opdrachten.
Opmaaktaal
Opmaaktaal wordt rechtstreeks in de Formule-editor ingevoerd. Bijvoorbeeld, het typen van de
opmaaktaal 5 times 4 in de Formule-editor maakt een eenvoudige formule
5×4
. Als u ervaren
bent met het gebruiken van de opmaaktaal, kan het de snelste manier zijn om een formule in te
voeren. Tabel 2 toont enkele voorbeelden van de opmaaktaal om opdrachten in te voeren. Voor
een volledige lijst van opdrachten, die in de Formule-editor kunnen worden gebruikt, zie de
Handleiding voor Math.
Tabel 2: Voorbeeldopdrachten met de opmaaktaal
Weergave Opdracht Weergave Opdracht
a=b
a = b
a
sqrt {a}
a^2
a
n
a_n
∫
f xdx
int f(x) dx
∑
a
n
sum a_n
a≤b
a <= b
∞
infinity
a×b
a times b
x⋅y
x cdot y
Formules maken | 11
Griekse tekens
De opmaaktaal gebruiken
Griekse tekens worden vaak gebruikt in formules, maar Griekse tekens kunnen niet in een formule
worden ingevoegd met het Elementenvenster of met het contextmenu. Gebruik de Engelse
benaming van de Griekse tekens in de opmaaktaal, wanneer u Griekse tekens in een formule
invoert. Zie Appendix A, Opdrachten in Math, in de Handleiding voor Math voor een lijst van
Griekse tekens, die gebruikt kunnen worden met de opmaaktaal.
• Voor een Griekse letter in kleine letters, typ een procentteken % en dan de Engelse naam
van het teken met kleine letters. Bijvoorbeeld, typ %lambda om het Griekse teken λ te
maken.
• Voor een Griekse letter in hoofdletters, typ een procentteken % en dan de Engelse naam
van het teken met hoofdletters. Bijvoorbeeld, typ %LAMBDA om het Griekse teken Λ te
maken.
• Voor een cursieve Griekse letter, typ een procentteken % gevolgd door een i en dan de
Engelse naam van het teken met kleine letters of hoofdletters. Bijvoorbeeld, typ %iTHETA
om het Griekse teken Θ te maken.
Dialoogvenster Pictogrammen
Griekse tekens kunnen ook in een formule worden ingevoerd met gebruik van het dialoogvenster
Pictogrammen
1) Zet de cursor op de juiste plaats in de Formule-editor.
2) Ga naar Extra > Catalogus op de Menubalk of klik op het pictogram Catalogus op de
werkbalk Extra om het dialoogvenster Pictogrammen te openen (Afbeelding 4)
3) Selecteer Grieks in de keuzelijst Symbolenset. Selecteer Grieks in de keuzelijst voor
cursieve tekens.
4) Selecteer het Griekse teken in de lijst met pictogrammen en klik op Invoegen. Wanneer
een teken geselecteerd is, wordt de naam van het Griekse teken onder de
pictogrammenlijst weergegeven.
5) Klik op Sluiten als u klaar bent met het invoegen van Griekse tekens in de formule.
Afbeelding 4. Dialoogvenster Pictogrammen
12 | Kennismaken met Math
Formulevoorbeelden
De eenvoudige formule
5×4
kan met LibreOffice Math als volgt gemaakt worden:
1) Zorg er voor dat de cursor staat te knipperen in de Formule-editor en selecteer dan de
categorie Unaire/Binaire operatoren en het symbool Vermenigvuldigen op één van de
volgende manieren:
– Selecteer Unaire/Binaire operatoren in de keuzelijst van het Elementenvenster en
selecteer dan het symbool Vermenigvuldigen .
– Klik met rechts in de Formule-editor en selecteer Unaire/Binaire operatoren > a
times b in het contextmenu.
2) Selecteer het eerste vervangingsteken <?> vóór het woord times in de Formule-editor en
vervang deze door het cijfer 5. De formule in het document wordt automatisch bijgewerkt.
3) Selecteer het tweede vervangingsteken <?> ná het woord times in de Formule-editor en
vervang deze door het cijfer 4. De formule in het document wordt automatisch bijgewerkt.
• Deze methode plaatst eerst de formuletekst <?> times <?> in de Formule-editor en het
symbool verschijnt in het document. De vervangingstekens moeten dan vervangen
worden door de echte getallen. Met gebruik van de opmaaktaal, typt u 5 times 4 in de
Formule-editor. De formule verschijnt rechtstreeks in het document.
Tip
Druk op de toets F4 om vooruit te gaan van het ene vervangingsteken naar het
volgende vervangingsteken in een formule. Druk op Shift+F4 om terug te gaan van het
ene vervangingsteken naar het vorige vervangingsteken in een formule.
Opmerking
Indien nodig kunt u voorkomen dat de formule automatisch bijgewerkt wordt. Ga naar
Beeld op de Menubalk en zet de optie Waargave autom. vernieuwen uit. Om de
formule dan handmatig bij te werken, druk op F9 of kies Beeld > Bijwerken op de
Menubalk.
Voorbeeld 2
U wilt de formule
π ≃ 3.14159
invoeren, waarbij de waarde van pi wordt afgerond op
5 decimalen. U weet de naam van het Griekse teken (pi), maar u weet niet of het pictogram
≃
in
de opmaaktaal overeenkomt met Is gelijkvormig of gelijk aan.
1) Zorg ervoor dat de cursor staat te knipperen in de Formule-editor.
2) Voer %pi in de Formule-editor in om het Griekse teken voor pi (π) in te voeren.
3) Selecteer de categorie Relaties en het symbool Is gelijkvormig met of gelijk aan op één
van de volgende manieren:
– Selecteer Relaties in de keuzelijst van het Elementenvenster en selecteer het
symbool Is gelijkvormig met of gelijk aan .
– Klik met rechts in Formule-editor en selecteer Relaties > a simeq b in het
contextmenu.
4) Verwijder het eerste vervangingsteken <?> vóór het woord simeq in de Formule-editor.
5) Selecteer het tweede vervangingsteken <?> ná het woord simeq in de Formule-editor en
vervang deze met de tekens 3,14159. De formule verschijnt nu in het
document.
Formules maken | 13
Formules bewerken
Hoe u een formule bewerkt en naar de modus Bewerken gaat, hangt af van het feit of de formule in
Math is gemaakt of in een andere module van LibreOffice.
1) In Math; dubbelklik op een element van de formule, die in het Voorbeeldvenster verschijnt
om het formule-element in de Formule-editor te selecteren of selecteer het element van de
formule in de Formule-editor.
2) In Writer, Calc, Impress of Draw; dubbelklik op de formule of klik met rechts op de formule
en selecteer Bewerken in het contextmenu om de Formule-editor te openen in de modus
Bewerken. De cursor staat aan het begin van de formule in de Formule-editor.
Opmerking
Indien u een formule-element niet met de cursor kunt selecteren, klik op het pictogram
Formulecursor op de werkbalk Extra om de formule-cursor te activeren.
3) Gebruik één van de volgende manieren om het gewenste formule-element te selecteren:
– Klik op het formule-element in het Voorbeeldvenster, plaats de cursor aan het begin
van het formule-element in de Formule-editor en selecteer dan het formule-element.
– Dubbelklik op het formule-element in het Voorbeeldvenster om het formule-element in
de Formule-editor te selecteren.
– Plaats de cursor in de Formule-editor op het formule-element dat u wilt bewerken en
selecteer dan dit formule-element.
– Dubbelklik rechtstreeks op het formule-element in de Formule-editor om het te
selecteren.
4) Pas uw wijzigingen toe op het formule-element.
5) Ga naar Beeld > Bijwerken op de Menubalk, druk op F9 of klik op het pictogram
Bijwerken op de werkbalk Extra om de formule in het Voorbeeldvenster van het
document bij te werken.
6) In Math, sla uw wijzigingen in de formule op na het bewerken.
In Writer, Calc, Impress of Draw, klik ergens in uw document, buiten de formule, om de
modus Bewerken te verlaten en sla dan het document op om uw wijzigingen in de formule
op te slaan.
Formule lay-out
Dit gedeelte geeft wat advies over het opmaken van complexe formules in Math of in uw
LibreOffice-document.
Accolades gebruiken
LibreOffice Math weet niets over de volgorde van uitvoering binnen een formule. U moet accolades
gebruiken om de volgorde van uitvoeren binnen een formule expliciet aan te geven. De volgende
voorbeelden tonen aan hoe accolades in een formule kunnen worden gebruikt.
Voorbeeld 1
2 over x + 1 geeft als resultaat
2
x
+1
14 | Kennismaken met Math
Math heeft herkend dat de 2 vóór en de x ná over, tot een breuk behoort en heeft ze als dusdanig
gepresenteerd. Als u wilt dat x+1 de noemer is, in plaats van de x, moet u accolades gebruiken,
zodat beiden daarbinnen geplaatst zijn.
Accolades toevoegen bij 2 over {x + 1} geeft als resultaat
2
x+1
waarin nu x+1 de noemer is.
Voorbeeld 2
– 1 over 2 geeft als resultaat
−1
2
Math heeft het min-teken als een prefix voor 1 herkend en plaatst dit in de teller van de breuk. Als
u wilt dat de gehele breuk negatief is, met het minteken vóór de breuk, moet u de breuk tussen
accolades zetten, om Math te laten weten dat deze tekens bij elkaar horen.
Accolades aan de opmaaktaal {1 over 2} toevoegen geeft als resultaat
–
1
2
zodat de gehele
breuk nu negatief is.
Voorbeeld 3
Wanneer accolades in de opmaaktaal gebruikt worden, dienen ze om de opmaak van de formule
te definiëren en worden niet weergegeven of afgedrukt. Als u accolades in uw formule wilt
gebruiken, moet u de opdrachten lbrace en rbrace gebruiken in de opmaaktaal.
x over {–x + 1} geeft als resultaat
x
– x+1
Vervang de accolades door de opdrachten lbrace en rbrace in de opmaaktaal. Schrijf het als als x
over lbrace –x + 1 rbrace en het resultaat is
x
{– x +1}
Haakjes en matrixen
Als u een matrix in uw formule wilt gebruiken, moet u de opdracht matrix gebruiken. Bijvoorbeeld,
matrix { a # b ## c # d } geeft als resultaat de matrix
a b
c d
in de formule, waarin rijen
worden gescheiden door twee hekjes (#) en items binnen iedere rij gescheiden worden door één
hekje (#).
Wanneer u haakjes in een matrix gebruikt worden de haakjes normaal niet geschaald als de
afmeting van de matrix toeneemt. Bijvoorbeeld, ( matrix { a # b ## c # d } ) geeft als
resultaat
(
a b
c d
)
Om dit probleem op te lossen, levert LibreOffice Math schaalbare haakjes die in afmeting
toenemen, zodat ze bij de afmetingen van de matrix passen. De opdrachten left (en right) moeten
worden gebruikt om schaalbare haakjes in een matrix te maken. Bijvoorbeeld, left( matrix
{ a # b ## c # d } right) geeft als resultaat
(
a b
c d
)
waarin de matrix nu met schaalbare
haakjes wordt omgeven.
Schaalbare haakjes kunnen bij elk element in een formule worden gebruikt, zoals een breuk,
vierkantswortel.
Formule lay-out | 15
Tip
Gebruik de opdrachten left[ en right] om schaalbare vierkante haakjes te krijgen. Een
lijst met alle beschikbare haakjes in Math kunnen gevonden worden in Appendix A,
Opdrachten in Math, in de Handleiding voor Math.
Tip
Als u wilt dat alle haakjes schaalbaar zijn, ga dan naar Opmaak > Afstand om het
dialoogvenster Tussenruimte te openen. Klik op Categorie, selecteer Haakjes in de
keuzelijst en selecteer dan de optie Alle haakjes op schaal brengen.
Alleenstaande en ongepaarde haakjes
Wanneer u haakjes in een formule gebruikt, verwacht Math dat voor elk haakje openen er ook een
haakje sluiten is. Als u een haakje sluiten vergeet toe te voegen, plaatst Math een omgekeerd
vraagteken naast de plek waar het haakje sluiten zou moeten staan. Dit omgekeerd vraagteken
verdwijnt als alle haakjes gepaard zijn. Een alleenstaand haakje is soms echter noodzakelijk en u
heeft daarvoor de volgende opties.
Niet-schaalbare haakjes
Een backslash \ wordt voor een niet-schaalbaar haakje geplaatst om aan te duiden dat het
volgende teken niet als een haakje moet worden beschouwd, maar als een letterteken.
Bijvoorbeeld, de alleenstaande haakjes in de formule [ a; b [ zijn opzettelijk, maar geeft als
resultaat
¿
a ;b ¿
¿
. Om de omgekeerde vraagtekens te verwijderen en alleenstaande haakjes te
maken, worden backslashes toegevoegd. De formule wordt dan \ [ a; b \ [ en het resultaat
[a ; b [
toont alleenstaande haakjes zonder de omgekeerde vraagtekens.
Schaalbare haakjes
Om alleenstaande schaalbare haakjes of accolades in een formule te maken, worden de opmaak-
opdrachten left, right en none gebruikt.
Voorbeeld
U wilt de formule
|
x
|
=
{
x for x≥0
−x for x<0
maken en u voert abs = x lbrace stack {x "for" x
>= 0 # -x "for" x < 0 in de Formule-editor in.
Dit geeft echter het onjuiste resultaat
¿
x for x≥0
−x for x<0
|
¿
|
x ¿
.
Om de omgekeerde vraagtekens te verwijderen en de juiste formule te maken, moet u de opmaak-
opdrachten left, right en none gebruiken. Verander de formule in de Formule-editor in abs x =
left lbrace stack {x "for" x >= 0 # -x "for" x < 0} right none en dit maakt
de juiste formule.
16 | Kennismaken met Math
Functies in Math herkennen
In de basisinstallatie van Math worden functies in normale tekens en variabelen cursief
weergegeven. Als Math echter een functie niet herkend, kunt u Math vertellen dat u zojuist een
functie heeft ingevoerd. Voer de opmaak-opdracht func in vóór een functie om Math te forceren de
functie te herkennen en normale tekens te gebruiken.
Voor een volledig lijst van functies, zie de Handleiding voor Math.
Sommige functies in Math moeten door een getal of variabele worden gevolgd. Als deze
ontbreken, plaatst Math een omgekeerd vraagteken waar het missende getal of variabele zou
moeten staan. Om dit omgekeerde vraagteken te verwijderen en de formule te corrigeren, moet u
een getal, een variabele of een paar lege haakjes als vervangingsteken invoeren.
Tip
U kunt door fouten in een formule navigeren met F3 en Shift+F3.
Formules met meer dan één regel
Stel, u wilt een formule maken van meer dan één regel, bijvoorbeeld:
x=3
y=1
en uw eerste reactie
zou normaal gesproken zijn om gewoon op de Enter-toets te drukken. Als u op echter op de Enter-
toets drukt, gaat de opmaaktaal in de Formule-editor wel naar een nieuwe regel, maar de
resulterende formule bevat geen twee regels. U moet expliciet de macro-opdracht newline typen,
iedere keer dat u een nieuwe regel in een formule wilt maken en weergeven.
Voorbeeld
x = 3
y = 1
geeft het onjuiste resultaat
x=3 y=1
x = 3 newline y = 1 geeft het juiste resultaat
x=3
y=1
Het is niet mogelijk om in Math formules met meerdere regels te maken, als een regel eindigt met
een is-gelijk-aan-teken en u de berekening op een nieuwe regel door wilt laten gaan, zonder de
som af te maken met het item aan de rechterzijde van het is-gelijk-aan-teken. Als u toch een
formule met meerdere regels nodig heeft, waarbij een is-gelijk-aan-teken aan het eind van de regel
staat, gebruik dan lege aanhalingstekens “”, lege accolades {} of de tekens accent grave ` of tilde
~.
Standaard is de uitlijning van een formule, met meerdere regels, gecentreerd. Voor meer
informatie over uitlijning bij het gebruiken van een is-gelijk-aan-teken, zie de Handleiding voor
Math.
Ruimte tussen elementen in een formule kan in de opmaaktaal niet verkregen worden met spaties.
Als u spaties in een formule wilt, gebruik dan één van de volgende opties:
• Accent grave ` om een kleine ruimte toe te voegen.
• Tilde ~ voor een grote ruimte.
• Voeg spaties toe tussen aanhalingstekens “ ”. Deze spaties zullen als tekst worden
beschouwd.
Elke ruimte aan het einde van een regel in de opmaaktaal zal standaard genegeerd worden. Voor
meer informatie, zie de Handleiding voor Math.
Formule lay-out | 17
Limieten aan een som/integraal toevoegen
De opdrachten sum en integral kunnen de parameters from en to opnemen, als u respectievelijk de
onder- en/of bovengrens wilt instellen. De parameters from en to kunnen alleen of gezamenlijk
worden gebruikt, zoals in de volgende voorbeelden wordt getoond. Voor meer informatie over de
opdrachten sum en integral, zie de Handleiding voor Math.
Voorbeelden
sum from k = 1 to n a_k geeft als resultaat
∑
k=1
n
a
k
int from 0 to x f(t) dt geeft als resultaat
∫
0
x
f (t)dt
int_0^x f(t) dt geeft als resultaat
∫
0
x
f (t)dt
int from Re f geeft als resultaat
∫
ℜ
f
sum to infinity 2^{-n} geeft als resultaat
∑
∞
2
−n
Het schrijven van afgeleiden
Wanneer u afgeleiden schrijft, moet u Math vertellen dat het een breuk is, door de opdracht over
te gebruiken. De opdracht over wordt gecombineerd met het teken d voor een volledige afleiding
of de opdracht partial voor een gedeeltelijke afleiding, om het effect van afgeleide te krijgen.
Accolades {} worden gebruikt aan beide zijden van het element, om het element in te sluiten en de
afleiding te maken, zoals in de volgende voorbeelden wordt getoond.
Voorbeelden
{df} over {dx} geeft als resultaat
df
dx
{partial f} over {partial y} geeft als resultaat
∂ f
∂ y
{partial^2 f} over {partial t^2} geeft als resultaat
∂
2
f
∂t
2
Opmerking
Om functienamen met priemgetallen te schrijven, zoals gebruikelijk in de schoolnotatie,
moet u eerst de symbolen aan de catalogus toevoegen. Zie de Handleiding voor Math
voor meer informatie.
Opmaaktekens als normale tekens opmaken
Tekens die voor het beheren van de opmaaktaal worden gebruikt kunnen niet rechtstreeks als
normale tekens worden benaderd. De betreffende tekens zijn: %, {, }, &, |, _, ^ en ". U kunt
bijvoorbeeld niet schrijven 2% = 0.02 of 1" = 2.54 cm in de opmaaktaal en verwachten dat
dezelfde tekens in de formule zullen verschijnen. Gebruik één van de volgende methodes:
18 | Kennismaken met Math
• Gebruik dubbele aanhalingstekens aan beide zijden van de tekens om deze als tekst te
markeren, bijvoorbeeld 2"%"= 0.02. Dit is echter niet mogelijk voor de dubbele
aanhalingstekens zelf, zie Tekst in formules hieronder.
• Voeg het teken toe aan de catalogus, bijvoorbeeld het dubbele aanhalingsteken.
• Gebruik opdrachten, bijvoorbeeld lbrace en rbrace geven u letterlijke haakjes.
{}
Opmerking
Het dialoogvenster Speciale tekens, dat door andere modules van LibreOffice wordt
gebruikt, is niet beschikbaar in Math. Als u regelmatig speciale tekens nodig heeft,
zouden deze opgenomen moeten worden in de catalogus van Math, zie de
Handleiding voor Math voor meer informatie.
Tekst in formules
Om tekst in een formule op te nemen moet u het insluiten tussen dubbele aanhalingstekens,
bijvoorbeeld x " voor " x >= 0 in opmaaktaal zal de formule maken. Alle tekens,
behalve dubbele aanhalingstekens, kunnen in de tekst gebruikt worden. Als u echter dubbele
aanhalingstekens in formuletekst nodig heeft, zult u de tekst met dubbele aanhalingstekens in
LibreOffice Writer moeten maken en ze dan met kopiëren en plakken in de formule moeten
plaatsen, zoals in Afbeelding 5 wordt getoond.
Het lettertype dat in een formule wordt gebruikt, is het standaard lettertype dat in het
dialoogvenster Lettertypen is ingesteld. Voor meer informatie over het wijzigen van lettertypen die
in formules worden gebruikt, zie De weergave van formules aanpassen op pagina 20.
Standaard wordt tekst in formules links uitgelijnd. Om de uitlijning van tekst te wijzigen, zie De
uitlijning van formules aanpassen op pagina 24.
Opmaakopdrachten worden niet geïnterpreteerd in tekst, die in formules wordt gebruikt. Als u
opmaakopdrachten voor tekst in een formule wilt gebruiken, moet u de tekst in de Formule-editor
afscheiden met dubbele aanhalingstekens.
Formule lay-out | 19
Afbeelding 5: Voorbeeld van dubbele aanhalingstekens in formuletekst
Voorbeeld
Het invoeren van het volgende in de Formule-editor:
"In "color blue bold "gelijkbenige" "driehoeken zijn de basishoeken gelijk"
maakt de volgende tekstformule
Formules, die het is-gelijk-aan-teken gebruiken, uitlijnen
LibreOffice Math heeft geen opdracht om formules op een bepaald teken uit te lijnen. U kunt echter
een matrix gebruiken om formules op een teken uit te lijnen en dit teken is normaal gesproken het
is-gelijk-aan-teken (=).
Voorbeeld
De matrix maken:
matrix{ alignr x+y # {}={} # alignl 2 ## alignr x # {}={} #
alignl 2-y }
geeft het volgende resultaat, waarin formules op het is-gelijk-aan-teken zijn uitgelijnd.
x+ y = 2
x = 2− y
Opmerking
De lage accolades aan elke kant van het is-gelijk-aan-teken zijn noodzakelijk, omdat
het is-gelijk-aan-teken een binaire operator is en dus een expressie aan ieder kant
nodig heeft. U kunt spaties gebruiken of ` of ~ tekens aan weerszijden van het is-gelijk-
aan-teken, maar accolades worden aanbevolen, omdat deze makkelijker te zien zijn in
de opmaaktaal.
U kunt de afstand aan elke kant van het is-gelijk-aan-teken verkleinen als u kolom-tussenruimte
van de matrix verandert. Zie Tussenruimtes in formules aanpassen op pagina 19 voor informatie
over het aanpassen van de afstanden in formules.
De weergave van formules aanpassen
De lettergrootte van formules
Huidige lettergrootte van formules
Om de lettergrootte te wijzigen van een formule, die al in Math of een andere module van
LibreOffice is ingevoegd:
1) Klik in de opmaaktaal in de Formule-editor.
2) Ga naar Opmaak > Lettergrootte op de Menubalk om het dialoogvenster Lettergrootte te
openen (Afbeelding 6).
3) Kies een andere lettergrootte door de afmeting te verhogen of te verlagen achter
Basisgrootte of er een nieuwe waarde in te typen.
4) Klik op OK om uw wijzigingen op te slaan en het dialoogvenster te sluiten. Een voorbeeld
van het wijzigen van de lettergrootte staat hieronder.
Voorbeeld
Standaard lettergrootte 12pt:
20 | Kennismaken met Math
Na het wijzigen van de lettergrootte naar 18pt:
Standaard lettergrootte van formules
Om de standaard lettergrootte, die voor alle formules in Math of een andere LibreOffice module
wordt gebruikt, in te stellen:
1) Ga, vóór het invoegen van een formule in uw document, naar Opmaak > Lettergrootte op
de Menubalk om het dialoogvenster Lettergrootte te openen (Afbeelding 6).
2) Kies een andere lettergrootte door het aantal punten te verhogen of verlagen achter
Basisgrootte of er een nieuwe waarde in te typen.
3) Klik op Standaard en bevestig uw wijzigingen aan de basis lettergrootte. Alle formules die
vanaf nu gemaakt worden zullen de nieuwe basis lettergrootte voor formules gebruiken.
4) Klik op OK om uw wijzigingen op te slaan en het dialoogvenster Lettergrootte te sluiten.
Opmerking
Als u al formules in uw document heeft ingevoegd en u de standaardlettergrootte
wijzigt, zullen alleen formules die na de wijziging worden ingevoegd de nieuwe
standaardinstellingen gebruiken. U moet de lettergrootte van reeds ingevoegde
formules handmatig aanpassen, als u wilt dat deze formules dezelfde lettergrootte
gebruiken als de standaardinstellingen. Voor meer informatie over het aanpassen van
de lettergrootte, zie de Handleiding voor Math.
Lettertypes van formules
Huidig lettertype voor formules
Om het lettertype, dat voor de huidige formule in Math of een andere module van LibreOffice
gebruikt wordt, te wijzigen:
1) Klik in de opmaaktaal in de Formule-editor.
2) Ga naar Opmaak > Lettertypen op de Menubalk om het dialoogvenster Lettertypen te
openen (Afbeelding 7).
3) Kies een nieuw lettertype, voor elk van de verschillende opties, in de keuzelijsten.
De weergave van formules aanpassen | 21
Afbeelding 6: Dialoogvenster Lettergrootte
4) Als het gewenste lettertype niet in de keuzelijst voor komt, klik dan op Wijzigen en kies de
optie in het contextmenu om een dialoogvenster Lettertypen te openen. Selecteer het
gewenste lettertype en kik op OK om het aan de keuzelijst voor die optie toe te voegen.
5) Klik op OK om uw wijzigingen op te slaan en het dialoogvenster Lettertypen te sluiten.
Afbeelding 7: Dialoogvenster Lettertypen
Standaard lettertypen voor formules
Om de standaard lettertypes die voor alle formules, in Math of een andere module van LibreOffice,
gebruikt worden te wijzigen:
1) Ga, vóór het invoegen van formules, naar Opmaak > Lettertypes op de Menubalk om het
dialoogvenster Lettertypen te openen (Afbeelding 7).
2) Kies een nieuw lettertype, voor elk van de verschillende opties, in de keuzelijsten.
3) Als het gewenste lettertype niet in de keuzelijst voor komt, klik dan op Wijzigen en kies de
optie in het contextmenu om een dialoogvenster Lettertypen te openen. Selecteer het
gewenste lettertype en kik op OK om het aan de keuzelijst voor die optie toe te voegen.
4) Klik op Standaard en bevestig uw wijzigingen aan de lettertypen. Alle formules die vanaf
nu gemaakt worden, zullen de nieuwe basis lettertypen voor formules gebruiken.
5) Klik op OK om uw wijzigingen op te slaan en het dialoogvenster Lettertypen te sluiten.
Opmerking
Als u al formules in uw document heeft ingevoegd en u de standaardlettertypen wijzigt,
zullen alleen formules die na de wijziging worden ingevoegd de nieuwe
standaardinstellingen gebruiken. U moet de lettergrootte van reeds ingevoegde
formules handmatig aanpassen, als u wilt dat deze formules dezelfde lettertypen
gebruiken als de standaardinstellingen. Voor meer informatie over het aanpassen van
de lettertypen, zie de Handleiding voor Math.
Tussenruimtes in formules aanpassen
Gebruik het dialoogvenster Tussenruimte (Afbeelding 8) om de ruimte tussen de formule-
elementen te bepalen. De tussenruimte wordt gespecificeerd als een percentage van de
gedefinieerde basisgrootte voor lettergroottes.
22 | Kennismaken met Math
Huidige tussenruimte voor formules
Om de standaard tussenruimte die voor alle formules, in Math of een andere module van
LibreOffice, gebruikt worden te wijzigen:
1) Klik in de opmaaktaal in de Formule-editor.
2) Ga naar Opmaak > Afstand op de Menubalk om het dialoogvenster Tussenruimte te
openen (Afbeelding 8).
3) Klik op Categorie en kies één van de opties in de keuzelijst. De opties in het
dialoogvenster Tussenruimte veranderen naar gelang de gekozen categorie.
4) Voer nieuwe waardes in voor de tussenruimtes van de categorie en klik op OK.
5) Controleer het resultaat in uw formule. Als u niet tevreden bent kunt u bovenstaande
stappen herhalen.
Afbeelding 8: Dialoogvenster Tussenruimte
Standaard formule-afstanden
Om de standaard afstanden te wijzigen voor alle formules in Math of een andere module van
LibreOffice:
1) Vóórdat u een formule in uw document invoegt, gaat u naar Opmaak > Afstand op de
Menubalk om het dialoogvenster Tussenruimte te openen (Afbeelding 8).
2) Klik op Categorie en kies één van de opties in de keuzelijst. De opties in het
dialoogvenster Tussenruimte veranderen naar gelang de gekozen categorie.
3) Klik op Standaard en bevestig uw wijzigingen in de tussenruimtes voor formules. Alle
formules die vanaf nu gemaakt worden zullen de nieuwe tussenruimtes gebruiken.
4) Klik op OK om uw wijzigingen op te slaan en het dialoogvenster Tussenruimte te sluiten.
Opmerking
Als u al formules in uw document heeft ingevoegd en u de tussenruimte wijzigt, zullen
alleen formules die ná de wijziging in de tussenruimtes, de nieuwe instellingen
gebruiken. U moet de tussenruimtes van reeds ingevoerde formules handmatig
wijzigen, als u deze formules dezelfde tussenruimtes wilt laten gebruiken als de
standaardinstellingen. Voor meer informatie over het wijzigen van de tussenruimtes
van formules, zie de Handleiding voor Math.
De weergave van formules aanpassen | 23
De uitlijning van formules aanpassen
De instellingen van de uitlijning bepalen hoe uw formule-elementen boven elkaar horizontaal
uitgelijnd zijn.
Opmerking
Het is niet mogelijk om formules uit te lijnen op een bepaald teken en de uitlijning van
formules worden niet op tekstelementen toegepast. Tekstelementen worden altijd links
uitgelijnd.
Opmerking
Onafhankelijk van het gebruik van de uitlijning van de formule, die hieronder wordt
beschreven, is het mogelijk om formules met de opdrachten alignl, alignc en alignr uit
te lijnen. Deze opdrachten werken ook voor tekstelementen.
Huidige formule-uitlijning
Om de uitlijning te wijzigen van een formule in Math of een andere module van LibreOffice:
1) Klik in de opmaaktaal in de Formule-editor.
2) Ga naar Opmaak > Uitlijning op de Menubalk om het dialoogvenster Uitlijning te openen
(Afbeelding 9).
3) Selecteer Links, Gecentreerd of Rechts voor de horizontale uitlijning.
4) Klik op OK en controleer het resultaat in uw formule. Als u niet tevreden bent, kunt u
bovenstaande stappen herhalen.
Afbeelding 9: Dialoogvenster
Uitlijning
Standaard formule-uitlijning
Om de standaard uitlijning te wijzigen van een formule in Math of een andere module van
LibreOffice:
1) Vóórdat u een formule in uw document invoegt, gaat u naar Opmaak > Uitlijning op de
Menubalk om het dialoogvenster Uitlijning te openen (Afbeelding 9).
2) Selecteer Links, Gecentreerd of Rechts voor de horizontale uitlijning.
3) Klik op Standaard en bevestig uw wijzigingen in de uitlijning voor formules. Alle formules
die vanaf nu gemaakt worden zullen de nieuwe uitlijning gebruiken.
4) Klik op OK en controleer het resultaat in uw formule. Als u niet tevreden bent, kunt u
bovenstaande stappen herhalen.
24 | Kennismaken met Math
Opmerking
Als u al formules in uw document heeft ingevoegd en u de uitlijning wijzigt, zullen
alleen de formules die ná de wijziging in de uitlijning werden ingevoerd de nieuwe
instellingen gebruiken. U moet de uitlijning van reeds ingevoerde formules handmatig
wijzigen, als u deze formules dezelfde uitlijning wilt laten gebruiken als de
standaardinstellingen.
De kleur van een formule wijzigen
Tekenkleur
De kleur die in een formule voor de tekens wordt gebruikt, wordt gewijzigd met de opdracht color
in de opmaaktaal. Deze opdracht werkt alleen op het formule-element direct ná de opdracht met
de naam van de kleur. Bijvoorbeeld, de opmaaktaal color red ABC 5 times 4 invoeren, geeft
als resultaat
ABC 5×4
.
Om de kleur voor de gehele formule te wijzigen, moet u de hele formule tussen haakjes zetten.
Bijvoorbeeld, de opmaaktaal color red {ABC 5 times 4} invoeren, geeft als resultaat
ABC 5×4
.
Voor informatie over de beschikbare kleuren, zie de Handleiding voor Math.
Tip
Voor het gebruiksgemak, heeft het Elementenvenster de categorie Attributen, die een
lijst van standaardkleuren bevat. Klik op de gewenste kleur om de opdracht in uw
formule in te voegen.
Achtergrondkleur
Het is niet mogelijk om een achtergrondkleur voor formules te selecteren in LibreOffice Math. De
achtergrondkleur voor formules is standaard dezelfde kleur als het frame van het document, waar
de formule ingevoegd is. In documenten van LibreOffice kunt u echter objecteigenschappen
gebruiken, om de achtergrondkleur van een formule te wijzigen. Meer informatie over het gebruik
van achtergrondkleuren (vlakvulling voor objecten) van een formule vindt u in de handleidingen
voor Writer, Calc, Draw en Impress.
Formulebibliotheek
Als u regelmatig dezelfde formules in uw documenten invoegt, kunt u een formulebibliotheek
maken, met de formules die u met de Formule-editor gemaakt heeft. Individuele formules kunnen
opgeslagen worden als afzonderlijke bestanden, die de ODF-indeling voor formules gebruiken, met
de toevoeging .odf of in MathML-opmaak met de toevoeging .mml.
U kunt LibreOffice Math, Writer, Calc, Draw of Impress gebruiken om formules te maken en uw
formule-bibliotheek te vullen.
Math gebruiken
1) Maak een map op uw computer om uw formules in te bewaren en geef deze map een
herkenbare naam, bijvoorbeeld Formulebibliotheek.
2) Ga, in LibreOffice, naar Bestand > Nieuw > Formule op de Menubalk of klik op Formule
in het openingsscherm van LibreOffice om LibreOffice Math te openen en uw formule te
De weergave van formules aanpassen | 25
maken met de Formule-editor. Zie Een formule als afzonderlijk document of bestand op
pagina 7 voor meer informatie.
3) Ga naar Bestand > Opslaan als op de Menubalk of gebruik de toetsencombinatie
Ctrl+Shift+S om het dialoogvenster Opslaan als te openen.
4) Navigeer naar de map die u gemaakt heeft voor uw formulebibliotheek.
5) Typ een herkenbare naam in voor uw formule in het vak Naam.
6) Kies in de keuzelijst voor bestandstypes ODF Formule (.odf) of MathML 1.01 (.mml) als
bestandstype voor uw formule.
7) Klik op Opslaan om uw formule op te slaan en het dialoogvenster Opslaan als te sluiten.
Writer, Calc, Draw of Impress gebruiken
1) Maak een map op uw computer om uw formules in te bewaren en geef deze map een
herkenbare naam, bijvoorbeeld Formulebibliotheek.
2) Open een document met Writer, Calc, Draw of Impress.
3) Ga naar Invoegen > Object > Formule op de Menubalk om de Formule-editor te openen
en uw formule te maken. Zie Een formule in documenten van LibreOffice op pagina 8 voor
meer informatie.
4) Klik met rechts op het object van de formule en kies Kopie opslaan als in het contextmenu
om het dialoogvenster Opslaan als te openen.
5) Navigeer naar de map die u gemaakt heeft voor uw formulebibliotheek.
6) Typ een herkenbare naam in voor uw formule in het vak Naam.
7) Kies in de keuzelijst voor bestandstypes of ODF Formule (.odf) of MathML 1.01 (.mml) als
bestandstype voor uw formule.
8) Klik op Opslaan om uw formule op te slaan en het dialoogvenster Opslaan als te sluiten.
Uw formulebibliotheek gebruiken
U kunt geen formule vanuit uw formulebibliotheek in uw document invoegen, door slepen en
neerzetten met de muis of met Invoegen > Bestand op de Menubalk. U moet de formule uit uw
bibliotheek als OLE-object invoegen.
1) Open het document in Writer, Calc, Draw of Impress.
2) Ga naar Invoegen > Object > OLE-object op de Menubalk om het dialoogvenster OLE-
object invoegen te openen.
3) Selecteer de optie Uit bestand aanmaken.
4) Klik op Zoeken om een bestandsverkenner te openen.
5) Navigeer naar de map die u gemaakt heeft voor uw formulebibliotheek.
6) Selecteer de gewenste formule en klik op Openen of dubbelklik op de formule, die u wilt
invoegen.
7) Klik op OK om de formule als een OLE-object in het document in te voegen en het
dialoogvenster OLE-object invoegen te sluiten.
Formules in Writer
Wanneer een formule in een document is ingevoegd, voegt LibreOffice Writer de formule in een
frame in en behandelt de formule als een OLE-object. Op een ingevoegde formule dubbelklikken
zal de Formule-editor openen in LibreOffice Math, waar u de formule kunt bewerken.
26 | Kennismaken met Math
Dit gedeelte beschrijft welke opties u kunt aanpassen voor elke individuele formule in een
document van Writer. Bekijk het hoofdstuk over opmaakprofielen in de Handleiding voor Writer
voor meer informatie over het aanpassen van de standaardinstellingen van OLE-objecten.
Automatische formulenummering
Automatische nummering van formules voor verwijzingsdoeleinden kan alleen in LibreOffice Writer
uitgevoerd worden.
Nummering
1) Begin een nieuwe regel in uw document.
2) Typ fn (geheugensteuntje; formule nummering) en druk op F3. Een tabel met twee
kolommen en geen randen wordt in het document ingevoegd met in de linker kolom een
voorbeeld-formule en in de rechter kolom een nummer voor verwijzing, zoals hieronder
wordt weergegeven.
ABC 5×4
(1)
3) Verwijder de voorbeeld-formule en voeg uw formule als een object in de linker kolom in. Zie
Formules maken op pagina 9 voor meer informatie over het invoegen van formules.
U kunt ook eerst uw formule in het document invoegen en dan bovenstaande stappen 1 en 2
uitvoeren, om de voorbeeldformule door uw formule te vervangen.
Opmerking
Als u vierkante in plaats van ronde haakjes om het formulenummer wilt gebruiken of
als u het formulenummer van de formule wilt scheiden met tabs in plaats van een tabel
te gebruiken, dan moet u het item van AutoText voor fn aanpassen. Bekijk het gedeelte
over AutoText in Hoofdstuk 4, Kennismaken met Writer.
Kruisverwijzingen
1) Klik in het document waar u de kruisverwijzing wilt plaatsen.
2) Ga naar Invoegen > Kruisverwijzing op de Menubalk om het dialoogvenster Velden te
openen (Afbeelding 10).
3) Klik op het tabblad Kruisverwijzingen en selecteer Tekst in het gedeelte Type.
4) Selecteer, in het gedeelte Selectie, het nummer van de formule waarnaar verwezen moet
worden.
5) Klik, in het gedeelte Een referentie invoegen op Verwijzing en klik op Invoegen.
6) Wanneer u klaar bent met het maken van kruisverwijzingen, klik dan Sluiten om het
dialoogvenster te sluiten.
Tip
Om een kruisverwijzing zonder haakjes in te voeren, kies dan Nummering in plaats
van Verwijzing, in het gedeelte Een referentie invoeren.
Formules in Writer | 27
Afbeelding 10: Tabblad Kruisverwijzingen van het dialoogvenster Velden
Verankering van formules
Een formule wordt binnen Writer als een object behandeld en het standaard anker in een alinea is
Als teken, als het in een document wordt ingevoegd. Om de verankering van een formule-object te
wijzigen:
1) Klik met rechts op het geselecteerde formule-object en kies Verankering in het
contextmenu.
2) Kies een nieuwe optie voor verankering in het sub-menu van het contextmenu. De
beschikbare ankerposities zijn: Aan pagina, Aan alinea, Aan teken en Als teken.
Alternatief,
1) Klim met rechts op het geselecteerde formule-object en kies Object in het contextmenu of
ga naar Opmaak > Frame/Object op de Menubalk om het dialoogvenster Object te
openen (Afbeelding 11).
2) Selecteer het tabblad Type en kies een nieuwe verankering in het gedeelte Anker.
3) Klik op OK om uw wijzigingen op te slaan en het dialoogvenster Object te sluiten.
28 | Kennismaken met Math
Afbeelding 11: Tabblad Type van het dialoogvenster Object, met Anker-opties
Opmerking
De opties voor verankering zijn niet beschikbaar in het dialoogvenster Object, wanneer
u wijzigingen toepast op de verschillende opties, die beschikbaar zijn voor frame-
opmaakprofielen. Voor meer informatie over het aanpassen van frame-
opmaakprofielen, bekijk het hoofdstuk over opmaakprofielen in de Handleiding voor
Writer.
Verticale uitlijning
De normale standaardinstellingen voor verticale uitlijning voor formule-objecten is om de onderlijn
van tekst als referentie te gebruiken. Deze standaardinstelling kan gewijzigd worden door het
frame-opmaakprofiel voor formules aan te passen, zie het hoofdstuk over opmaakprofielen in de
Handleiding voor Writer voor meer informatie.
Om de verticale uitlijning van een individueel formule-object aan te passen:
1) Klik met rechts op het geselecteerde formule-object en kies Object in het contextmenu of
ga naar Opmaak > Frame/Object om het dialoogvenster Object te openen
(Afbeelding 11).
2) Selecteer het tabblad Type en kies een nieuwe uitlijning in de keuzelijst van het gedeelte
Positie. De opties voor verticale uitlijning zijn Boven, Beneden, Onder, Gecentreerd, Vanaf
boven en Vanaf onder.
3) Typ, indien nodig, in het tekstvak een positieve of negatieve waarde in voor de verticale
uitlijning. Deze optie is alleen beschikbaar als de verticale uitlijning Vanaf onder
geselecteerd is.
Formules in Writer | 29
4) Selecteer het type uitlijning in de keuzelijst van het gedeelte Positie. De uitlijnopties voor
tekst zijn: Basislijn, Teken en Rij.
5) Klik op OK om uw wijzigingen op te slaan en het dialoogvenster Object te sluiten.
Afbeelding 12: Tabblad Omloop van het dialoogvenster Object
Opmerking
Als het gedeelte Positie van het dialoogvenster Object uitgegrijsd en niet beschikbaar
is, ga dan naar Extra > Opties > LibreOffice Writer > Opmaakhulp en zet de optie
Uitlijning op basislijn Math uit. Deze instelling wordt met het document opgeslagen en
wordt op alle formules erin toegepast. Elk nieuw document zal deze instelling voor de
uitlijning van de basislijn van Math ook gebruiken.
Object-afstanden
Als een formule-object in een Writer-document wordt ingevoegd, heeft het aan iedere kant ruimte.
De standaardwaarde voor afstand is ingesteld in het frame-opmaakprofiel voor formule-objecten
en kan gewijzigd worden door het formule-opmaakprofiel, zie het hoofdstuk over opmaakprofielen
in de Handleiding voor Writer voor meer informatie.
U kunt de afstand voor ieder formule-object in uw document individueel als volgt wijzigen:
1) Maak een formule in uw Wfriter-document.
2) Klik met rechts op het geselecteerde formule-object en kies Object in het contextmenu of
ga naar Opmaak > Frame/Object om het dialoogvenster Object te openen.
3) Klik op het tabblad Omloop van het dialoogvenster Object (Afbeelding 12).
4) Voer, in het gedeelte Afstand, de waardes in voor de afstanden Links, Rechts, Boven en
Onder.
30 | Kennismaken met Math
5) Klik op OK om uw wijzigingen op te slaan en het dialoogvenster Object te sluiten.
Tekstmodus
In grote formules, die in een tekstregel zijn geplaatst, zijn de formule-elementen vaak hoger dan de
teksthoogte. Om grote formules leesbaarder te maken, is het daarom aan te bevelen om grote
formules altijd in afzonderlijke alinea’s te plaatsen.
Als het echter noodzakelijk is om een grote formule in een tekstregel te plaatsen, dubbelklik dan op
de formule om de Formule-editor te openen en ga dan naar Opmaak > Tekstmodus op de
Menubalk. De Formule-editor zal de formule proberen te verkleinen om bij de teksthoogte te
passen. De tellers en de noemers van een breuk zijn gekrompen en de grenzen van de integralen
en sommen zijn naast het integraal/som-teken geplaatst, zoals in het volgende voorbeeld wordt
weergegeven.
Voorbeeld
Een formule als aparte alinea:
∑
i=2
5
i
2
en dezelfde formule in een tekstregel ingebed met de opmaak van de Formule-editor:
∑
i=2
5
i
2
Achtergrond en randen
De standaardinstelling voor achtergrond (vlakvulling) en randen voor formule-objecten is ingesteld
in het frame-opmaakprofiel. Om deze standaardinstelling voor het frame-opmaakprofiel voor
formules aan te passen, bekijk het hoofdstuk over opmaakprofielen in de Handleiding voor Writer.
Voor individuele formules in uw document kunt u echter de achtergronden en randen wijzigen.
Opmerking
De afmetingen van een frame waarin een formule in uw document is geplaatst kan niet
gewijzigd worden. De grootte van een frame voor een formule-object hangt af van de
instelling van de lettergrootte van de formule; zie de Handleiding voor Math voor meer
informatie.
Achtergronden
1) Selecteer de formule in uw document waarvan u de achtergrond wilt wijzigen.
2) Klik met rechts op het geselecteerde formule-object en kies Object in het contextmenu of
ga naar Opmaak > Frame/Object om het dialoogvenster Object te openen.
3) Klik op het tabblad Oppervlakte en selecteer het type van de vulling, die u voor uw formule
wilt gebruiken in de keuzelijst Opvullen (Afbeelding 13).
4) Selecteer de gewenste opties voor de achtergrond van de formule. De opties wijzigen
afhankelijk van het type Opvulling die u selecteert.
5) Klik op OK om uw wijzigingen op te slaan en het dialoogvenster Object te sluiten.
Formules in Writer | 31
Afbeelding 13: Tabblad Oppervlakte van het dialoogvenster Object
Randen
1) Selecteer, in het document, de formule waarvan u de randen wilt wijzigen.
2) Klik met rechts op het geselecteerde formule-object en kies Object in het contextmenu of
ga naar Opmaak > Frame/Object om het dialoogvenster Object te openen.
3) Klik op het tabblad Randen en selecteer de opties, die u voor de randen van de formules
wilt gebruiken (Afbeelding 14).
4) Klik op OK om uw wijzigingen op te slaan en het dialoogvenster Object te sluiten.
Afbeelding 14: Tabblad Randen van het dialoogvenster Object
32 | Kennismaken met Math
Snel invoegen van formules
Om snel even een formule in een Writer-document in te voegen, waarvan u de opmaaktaal weet,
zonder de Formule-editor te openen:
1) Voer de formule in de opmaaktaal in het document in, op de plaats waar u de formule wilt
hebben.
2) Selecteer de opmaaktaal.
3) Ga naar Invoegen > Object op de Menubalk en selecteer Formule of klik op het pictogram
Formule op de werkbalk Standaard, om een formule te maken van de geselecteerde
opmaaktaal.
Opmerking
Als het pictogram Formule niet wordt weergegeven op de werkbalk Standaard, klik
dan met rechts op een lege plek van de werkbalk, selecteer Zichtbare knoppen in het
contextmenu en selecteer Formule in de beschikbare opties.
Formules in Calc, Draw en Impress
In Calc, Draw en Impress,worden formules als OLE-objecten ingevoegd, zonder enige achtergrond
(vlakvulling) of randen. Zie de Handleiding voor Math voor meer informatie.
Elk formule-object wordt als volgt in een werkblad, tekening of dia ingevoegd:
• In Calc, worden formules in een werkbad ingevoegd in een geselecteerde opmaak, zonder
opmaakprofiel.
• In Draw en Impress, worden formules in een centrale positie op een tekening of dia
ingevoegd en standaard wordt het opmaakprofiel van het tekenobject toegepast zonder
vulling of rand. Voor meer informatie over het aanpassen of het toepassen van
opmaakprofielen van tekenobjecten, zie de Handleiding voor Draw of Impress.
Verankeren van formules
Calc
Een formule-object kan in een werkblad verankerd zijn Aan pagina (standaardinstelling) of als Aan
cel. Om het type verankering voor formules in een werkblad te wijzigen:
1) Selecteer het formule-object in het werkblad.
2) Klik met rechts op de formule en kies Verankering > Aan pagina of Aan cel in het
contextmenu.
3) U kunt ook naar Opmaak > Verankering op de Menubalk gaan en Aan pagina of Aan cel
kiezen.
Draw en Impress
Wanneer een formule in een tekening of dia wordt ingevoegd, wordt het als zwevend OLE-object
ingevoegd en is het niet verankerd aan een specifieke positie in een tekening of dia.
Eigenschappen van een formule-object
Formule-objecten in Calc, Draw en Impress kunnen aangepast worden, net zoals elk ander object
dat in een werkblad, tekening of presentatie is geplaatst, met uitzondering van de grootte van
Formules in Calc, Draw en Impress | 33
formule-objecten en het aanpassen van de opmaak van de tekst in een formule. Voor meer
informatie over het aanpassen van de eigenschappen van een object, zie de Handleiding voor
Calc, Draw en Impress. Voor meer informatie over de grootte van een formule-object en het
opmaken van de tekst in een formule, zie de Handleiding voor Math.
De volgende punten zullen u helpen om het juiste dialoogvenster te selecteren, om de
eigenschappen van formule-objecten aan te passen.
• Voor de achtergrond van een formule, gebruik de verschillende opties van het
dialoogvenster Vlak.
• Voor de randen van formules, gebruik de verschillende opties van de tabbladen van het
dialoogvenster Lijn. Merk op dat de randen van formules afzonderlijk zijn van de randen
van cellen in een Calc-werkblad.
• Om een formule-object nauwkeurig te verplaatsen, gebruik de verschillende opties van de
tabbladen van het dialoogvenster Positie en grootte.
• In Draw en Impress kunt u formule-objecten schikken, uitlijnen, groeperen, spiegelen,
converteren, combineren en de punten bewerken.
• U kunt tekst-attributen van een formule-object niet wijzigen. De tekst die in een formule
wordt gebruikt is ingesteld op het moment dat de formule is gemaakt in de Formule-editor.
• De grootte van een formule-object is ingesteld door de lettergrootte, op het moment dat de
formule is gemaakt in de Formule-editor. De grootte van het formule-object is beveiligd in
het dialoogvenster Positie en grootte, maar dat kan uitgezet worden indien u dit wilt. Dit is
echter niet aan te bevelen, omdat het aanpassen van de grootte van een formule-object
met het dialoogvenster Positie en grootte, kan leiden tot een verstoring van de formule,
wat deze moeilijk leesbaar maakt.
Formules in grafieken
Een grafiek in een werkblad is op zichzelf al een OLE-object, waardoor u de Formule-editor niet
kunt gebruiken om een formule in een grafiek te maken.
Om een formule in een grafiek te maken, maakt u de formule eerst in de Formule-editor en
kopieert u de formule naar het klembord. U maakt dan de grafiek in Calc en plakt de formule in de
grafiek. De formule wordt automatisch in de juiste opmaak geconverteerd voor het invoegen in de
grafiek.
Als u de formule later wilt aanpassen, dan moet u het proces van het aanmaken en kopiëren en
plakken van de formule herhalen..
34 | Kennismaken met Math
3 …

Hulp nodig? Stel uw vraag in het forum

Spelregels

Misbruik melden

Gebruikershandleiding.com neemt misbruik van zijn services uitermate serieus. U kunt hieronder aangeven waarom deze vraag ongepast is. Wij controleren de vraag en zonodig wordt deze verwijderd.

Product:

Bijvoorbeeld antisemitische inhoud, racistische inhoud, of materiaal dat gewelddadige fysieke handelingen tot gevolg kan hebben.

Bijvoorbeeld een creditcardnummer, een persoonlijk identificatienummer, of een geheim adres. E-mailadressen en volledige namen worden niet als privégegevens beschouwd.

Spelregels forum

Om tot zinvolle vragen te komen hanteren wij de volgende spelregels:

Belangrijk! Als er een antwoord wordt gegeven op uw vraag, dan is het voor de gever van het antwoord nuttig om te weten als u er wel (of niet) mee geholpen bent! Wij vragen u dus ook te reageren op een antwoord.

Belangrijk! Antwoorden worden ook per e-mail naar abonnees gestuurd. Laat uw emailadres achter op deze site, zodat u op de hoogte blijft. U krijgt dan ook andere vragen en antwoorden te zien.

Abonneren

Abonneer u voor het ontvangen van emails voor uw LibreOffice Math 5.1 bij:


U ontvangt een email met instructies om u voor één of beide opties in te schrijven.


Ontvang uw handleiding per email

Vul uw emailadres in en ontvang de handleiding van LibreOffice Math 5.1 in de taal/talen: Nederlands als bijlage per email.

De handleiding is 0,91 mb groot.

 

U ontvangt de handleiding per email binnen enkele minuten. Als u geen email heeft ontvangen, dan heeft u waarschijnlijk een verkeerd emailadres ingevuld of is uw mailbox te vol. Daarnaast kan het zijn dat uw internetprovider een maximum heeft aan de grootte per email. Omdat hier een handleiding wordt meegestuurd, kan het voorkomen dat de email groter is dan toegestaan bij uw provider.

Stel vragen via chat aan uw handleiding

Stel uw vraag over deze PDF

Uw handleiding is per email verstuurd. Controleer uw email

Als u niet binnen een kwartier uw email met handleiding ontvangen heeft, kan het zijn dat u een verkeerd emailadres heeft ingevuld of dat uw emailprovider een maximum grootte per email heeft ingesteld die kleiner is dan de grootte van de handleiding.

Er is een email naar u verstuurd om uw inschrijving definitief te maken.

Controleer uw email en volg de aanwijzingen op om uw inschrijving definitief te maken

U heeft geen emailadres opgegeven

Als u de handleiding per email wilt ontvangen, vul dan een geldig emailadres in.

Uw vraag is op deze pagina toegevoegd

Wilt u een email ontvangen bij een antwoord en/of nieuwe vragen? Vul dan hier uw emailadres in.



Info