30042

Futaba FX18 Handleiding

1
Verklein
Vergroot
Pagina terug
1/56
Pagina verder
FM 35 MHz NC No. F 4090
FM 40 MHz NC No. F 4091
FM 41 MHz NC No. F 4092
FM 35 MHz NiMH No. F 4095
FM 40 MHz NiMH No. F 4096
FM 41 MHz NiMH No. F 4097
HH
HH
aa
aa
nn
nn
dd
dd
ll
ll
ee
ee
ii
ii
dd
dd
ii
ii
nn
nn
gg
gg
Afbeelding toont de uitgebouwde,
met verdere toebehoren uitgeruste zender.
Bestelnummer
F4090 - F4091 - F4092
F4095 - F4096 - F4097
Inhoudsopgave
Hoofdstuk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Bladzijde
Veiligheidsvoorschriften . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
1. Inhoud van de set . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
2. Algemene beschrijving. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
2.1 Zender FX 18 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
2.2 Ontvanger R147F . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
2.3 Servo S 3001 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
3. Technische gegevens. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
3.1 Zender FX-18 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
3.2 Ontvanger R147F . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
3.3 Servo S3001 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
4. zender FX-18. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
4.1 Bedieningselementen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
4.2 Losnemen van de achterzijde. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
4.3 Stuurknuppelinstellingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
4.4 CamPac geheugenmodule . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
4.5 Kristalwissel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
4.6 Zenderaccu verwisselen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
4.7 Inbouw en aansluiten van optiemodulen . . . . . . . . . . . . . 8
4.8 Zender-spanningsaanduiding. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
4.9 Onderspanningsalarm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
4.10 Laden van de accu’s. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
4.11 Leraar-leerling-modus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
4.12 DSC-functie/ gebruik met vliegsimulator . . . . . . . . . . . . 12
4.13 Gegevensoverdracht naar de PC . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
5. Aansluiten van de servo’s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
6. Ingebruikname van de zender. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
6.1 Display en toetsen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
6.2 Keuze van een Home-menu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
6.3 Menustructuur van de FX-18 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
7. Menustructuur van de basisfuncties . . . . . . . . . . . . . 14
7.1 Parameter-menu (PARA). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
7.1.1 Instelling-modulatie(MODU) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
7.1.2 Stuurknuppel-toewijzing (MODE) . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
7.1.3 Drosselompoling (GOMP). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
7.1.4 Asymetrische drosseltrimming (G-TR) . . . . . . . . . . . . . . 16
7.1.5 Dual-Rate schakelaar (DRSC) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
7.1.6 Akoestisch signaal (BEEP) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
7.1.7 Taalkeuze (NED) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
7.1.8 Onderspanningsalarm (VOLT). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
7.1.9 Multi-Switch-Prop functie (MULT) . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
7.1.10 Modelgeheugenreset (REST) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
7.2 Modelgeheugen-keuze (MODL) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
7.2.1 Modelgeheugen kopiëren (COPY) . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
7.2.2 Modelnaam invoeren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
7.3 Modeltype selecteren (TYPE) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
7.4 Servo-ompoling (OMPO) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
7.5 Servomiddenpunt-verstelling (STRM) . . . . . . . . . . . . . . 19
7.6 Servouitslag-instelling (ATV) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
7.7 Stuurknuppel-weginstelling (AFR) . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
7.8 Servouitslag-verkleining (D/R) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
7.9 Exponentieel-functie (EXPO) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
7.10 Verbindingsmixer (VMX1-3) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
7.10.1 Offsetinstelling (OFST) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22
7.10.2 Trim-mixen (TRIM) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22
7.10.3 Dummyfunctie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22
7.11 Kruismixer (XMIX) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
7.12 Digitale trimming (TRIM) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
7.12.1 Trimparameters instellen (TRIM) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24
7.12.2 Trimweg (RATE). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24
7.12.3 Trimstap-grootte (STAP) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24
7.13 Motoruitschakeling (MUIT) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24
7.14 Stopwatch (ST-W). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24
7.15 Externe mixertrimmer (MVOL) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25
7.16 Fail-Safe instellingen (F/S) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26
Hoofdstuk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Bladzijde
8. Motormodellen (MOTO) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
8.1 Menustructuur van het motormodel-programma. . . . . . 27
8.2 Toewijzen van de externe schakelaars en mixregelaars . .
(MOTO) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
8.3 Combi-mixer (AI-R). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28
8.4 Vleugelmixers – mixer (VLEU). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28
8.4.1 Flaperonmixer (FLPN). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28
8.4.2 Keuze van de 2e rolroeruitgang (KANN). . . . . . . . . . . . . 28
8.4.3 Remkleppenuitslag-instelling (flaperon) (FLTR) . . . . . . . 29
8.4.4 Offset (middenverstelling). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29
8.5 Delta-mixer (DELT) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30
8.6 Welfkleppen-hoogteroer-mixer (FL-H) . . . . . . . . . . . . . . 30
8.7 V-staart-mixer (V-ST) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31
8.8 Snap-roll functie (SNAP). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32
8.9 Voorgeprogrammeerde landing (LAND) . . . . . . . . . . . . . 32
9. Zweefmodellen (ZWEV) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33
9.1 Menustructuur van het zweefvliegtuigprogramma . . . . . 33
9.2 Aansluitvolgorde van de servo’s in menu ZWEV . . . . . . 33
9.3 Toewijzen van de externe schakelaars en mixregelaars . .
(ZWEV) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34
9.4 Combi-mixer (AI-R). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34
9.5 Vleugelmixer – mixer (VLEU). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34
9.5.1 Keuze van de stuurfunctie voor Flaperon / welfkleppen 34
9.5.2 Flaperonmixer FLPN / rolroerdifferentiëring (DIFF). . . . . 35
9.5.3 Keuze van de 2e rolroeruitgang (KANN). . . . . . . . . . . . . 35
9.5.4 Remkleppenuitslag-instelling, Flap-trim (FLTR) . . . . . . . 35
9.5.5 Loos bereik (LIMT), alleen actief wanneer FLTR=ON . . . 36
9.5.6 VLEU “UIT” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36
9.6 Rolroer -> welfkleppen-mixer (AI-F) . . . . . . . . . . . . . . . . 36
9.7 Welfkleppen -> hoogteroer-mixer (FL-H) . . . . . . . . . . . . 37
9.8 Butterfly-mixer (BUTT) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37
9.9 Butterfly -> hoogteroer-mixer (BU-H). . . . . . . . . . . . . . . 38
9.10 V-staart-mixer (V-ST) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38
9.11 Trimprogramma 1 en 2 (TRM1/TRM2) . . . . . . . . . . . . . . 39
10. Helicoptermodellen (HELI). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40
10.1 Menustructuur helicopter-programma . . . . . . . . . . . . . . 40
10.2 Toewijzing van schakelaars en mixregelaars (HELI) . . . . 40
10.3 Tuimelschijfinstelling (TUIM) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41
10.4 Revolution-mixer (REVO) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42
10.5 Gasinstelling normaal (NORM) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42
10.6 Gasinstelling 1 (IDL1- 1) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43
10.7 Gasinstelling 2 (IDL2) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43
10.8 Autorotatie (AUTO) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44
10.9 Autopiloot-gevoeligheid (GYRO) . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45
11. Inbouw van kanaaluitbreidingsmodulen . . . . . . . . . . 46
11.1 Inbouw en aansluiting van de Multimodulen . . . . . . . . . 46
11.2 Multi-Switch-Prop-Module FX . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46
11.3 Multi-Switch-Prop Lichtset FX . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48
11.4 Multi-Switch-Prop Sound FX . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48
12. Aansluiting van- en tips voor de inbouw van
de ontvangstinstallatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49
Aansluiten van de ontvanger . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49
Ontvanger-antenne. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49
Schakelaarkabel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49
Servo-ontstoorfilters voor verlengkabels . . . . . . . . . . . . 49
Servo-inbouw/Servo-uitslagen/Servohevels . . . . . . . 49,50
Inbouw van de stuurstangen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50
13. Aanwijzingen voor het gebruik . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50
14. Garantiebepalingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51
15. Service adressen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51
16. Voorschriften PTT. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51
17. Accessoires. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52
2
Bestelnummer
F4090 - F4091 - F4092
F4095 - F4096 - F4097
Veiligheidsvoorschriften:
waar men in ieder geval op dient te letten.
Leest u, voordat u de zender in gebruik neemt deze handleiding
en vooral onze veiligheidsvoorschriften zorgvuldig door. Als u
voor de eerste keer met radiobestuurde modelvliegtuigen, -sche-
pen of –auto’s aan de slag gaat, raden wij u aan om een ervaren
modelbouwer om hulp te vragen. Deze zendinstallatie is uitslui-
tend voor de besturing van radiobestuurde modellen bedoeld en
toegestaan. Robbe Modellsport is niet verantwoordelijk bij
andersoortig gebruik.
Veiligheidsvoorschriften
Radiobestuurde modellen zijn geen speelgoed in de gebruikelijke zin
des woords en mogen door jeugdigen onder de 14 jaar alleen onder
toezicht van volwassenen worden bediend.
De bouw en besturing van deze modellen vereisen technisch inzicht,
zorgvuldige bouw en veilig gedrag.
Fouten of nalatigheden bij de bouw of bij het vliegen kunnen aanzien-
lijke schade aan personen of goederen aanrichten.
Omdat producenten en verkopers geen invloed op de correcte bouw
en omgang met de modellen hebben, wordt hierbij uitdrukkelijk op
deze gevaren gewezen en elke verantwoordelijkheid uitgesloten.
Technische defecten van elektrische of mechanische aard kunnen lei-
den tot onverwacht lopen van de motor, waardoor onderdelen los
kunnen raken en met grote snelheid kunnen wegvliegen.
Ook een gebruik van de ontvangstinstallatie zonder ingeschakelde
zender kan dit effect hebben.
Hierdoor kunnen aanzienlijke verwondingen veroorzaakt worden.
Propellers, rotors van helicopters en in het algemeen alle draaiende
delen, die door een motor worden aangedreven, vormen een voort-
durende bron van gevaar.
Bij elektromotoren met aangesloten accu moet men zich nooit binnen
het bereik van de propeller of andere draaiende delen begeven.
Let u er ook op, dat geen andere voorwerpen met draaiende delen in
contact kunnen komen.
Beschermt u uw installatie tegen stof, vuil en vochtigheid.
Stelt u de apparatuur nooit bloot aan hitte, koude, of trillingen.
Het gebruik van de zendinstallatie mag alleen bij temperaturen van –
15° C tot + 55° C plaatsvinden.
Gebruikt u slechts de voorgeschreven laadapparaten en laadt u de
accu’s alleen zolang er voorgeschreven is.
Let op de aanwijzingen van de accufabrikant.
Foutieve– of overladingen kunnen tot ontploffing van de accu leiden.
Let u op de juiste polariteit.
Vermijdt u stoot– en drukbelasting. Controleert u uw installatie voort-
durend op beschadigingen aan de behuizingen en kabels.
Door een crash beschadigde of natgeworden apparatuur, zelfs wan-
neer ze weer droog is, niet meer gebruiken! Deze moet u bij de Robbe
Service laten controleren of vervangen.
Door natheid of een crash kunnen verborgen gebreken ontstaan, die
na korte tijd tot een functieuitval leiden. Alleen door ons aanbevolen
componenten en accessoires mogen toegepast worden.
De inbouw van optiemodulen vereist gereedschappen. Om verwon-
dingen te voorkomen is hierbij uiterste voorzichtigheid geboden.
Gebruikt u altijd originele Robbe-Futaba stekkers en originele
Robbe–Futaba kristallen.
Aan de installaties mag geen enkele verandering worden doorge-
voerd.
Routinecontrole voor de start
Bevinden zich meerdere modelvliegers op het vliegveld, controleert u
dan van te voren, of u alleen op uw kanaal zendt, voordat u de zender
aanzet.
- De zenderantenne altijd helemaal uitschuiven en controleren of
deze vastzit.
- Voordat u de ontvanger aanzet, moet u nagaan of de gasknuppel
op stop/stationair staat.
- Altijd eerst de zender en dan pas de ontvanger inschakelen.
- Altijd eerst de ontvanger en dan pas de zender uitzetten.
- Doet u voor de start altijd een reikwijdte-test.
- Is het juiste modelgeheugen gekozen?
- Controleert u alle functies. Test de draairichting en de uitslagen van
de roeren bij het model.
- Zijn de mixfuncties en de schakelaars juist ingesteld?
- Is de spanning van de accu’s voldoende?
- In geval van twijfel nooit een model starten.
Omgang met het model
- Vliegt u nooit over toeschouwers of andere piloten.
- Brengt u nooit mensen of dieren in gevaar.
- Vlieg nooit in de buurt van hoogspanningsleidingen of bewoonde
gebieden.
- Vlieg nooit met uw model in de buurt van sluizen en scheepvaart
verkeer.
- Vlieg nooit met uw model op openbare straten, autowegen, pleinen
enz.
Bij onweer mag u uw installatie niet gebruiken.
Voor het sturen van het model moet de zenderantenne altijd helemaal
uitgetrokken worden. Tijdens het sturen niet met de zenderantenne
op het model “richten”.
In deze richting heeft de zender de geringste zendsterkte. Het beste
kunt u de antenne dwars op de vliegrichting van het model houden.
Bij gelijktijdig gebruik van radiobesturingsinstallaties op aangren-
zende kanalen dienen de bestuurders in een los groepje bij elkaar te
gaan staan.
Verder weg staande piloten brengen zowel hun eigen model als dat
van de andere piloten in gevaar.
Verzekering
Auto- en scheepsmodellen en zweefmodellen zonder aandrijving zijn
gewoonlijk door een WA-verzekering gedekt.
Voor motormodellen is een extra verzekering of -clausule nodig.
Controleert u uw verzekeringspolis en sluit u eventueel een verzeke-
ring af.
Uitsluiten van aansprakelijkheid:
Zowel het navolgen van de handleiding als ook de voorwaarden en
methoden bij de installatie, het gebruik en onderhoud van de radiobe-
sturingscomponenten kunnen door Robbe Modellsport niet gecon-
troleerd worden.
Daarom nemen wij geen enkele verantwoording voor verliezen, scha-
den of kosten, die door foutief gebruik ontstaan zijn, of op welke wijze
dan ook daarmee samenhangen.
Voor zover wettelijk voorgeschreven is de verplichting tot schadever-
goeding, op welke rechtsgronden dan ook, bij een direct door Robbe
producten veroorzaakt schadegeval, beperkt.
Dit geldt niet, wanneer volgens dwingende wettelijke voorschriften,
vanwege opzet of grove nalatigheid onbeperkte verantwoordelijkheid
ontstaat.
3
Bestelnummer
F4090 - F4091 - F4092
F4095 - F4096 - F4097
1. Inhoud van de set
FX-18 NC
1 zender FX-18, met zenderaccu 8 RSZ 750 mAh
1 ontvanger R-147F
3 servo’s S-3001, met zakjes toebehoren
1 schakelaarkabel met laadaansluiting
1 kristallenset
Bestelnummers:
No.F4090 FX-18 FM 35 MHz 4/7/3 NC
No.F4091 FX-18 FM 40 MHz 4/7/3 NC
No.F4092 FX-18 FM 41 MHz 4/7/3 NC (export)
FX-18 NiMH
1 zender FX-18, met zenderaccu 8 NiMH 1400mAh
1 ontvanger R-147F
3 servo’s S-3001, met zakjes toebehoren
1 schakelaarkabel met laadaansluiting
1 kristallenset
Bestelnummers:
No.F4095 FX-18 FM 35 MHz 4/7/3 NiMH
No.F4096 FX-18 FM 40 MHz 4/7/3 NiMH
No.F4097 FX-18 FM 41 MHz 4/7/3 NiMH
(export)
Voorwoord
Wij zijn blij dat u voor de Robbe-Futaba- radiobesturing FX-18 hebt
gekozen. U bezit daardoor een bijzonder makkelijk te bedienen en
vooruitstrevende zender, die nieuwe maatstaven op het gebied van
de basis- computerzenders stelt.
De bediening van de computerzender FX-18 is niet moeilijk, omdat
comfortabele mixfuncties met één druk op de knop geactiveerd kun-
nen worden. De gebruiker wordt vanwege een duidelijke en overzich-
telijke programmastructuur snel met de verschillende functies ver-
trouwd. Deze handleiding helpt u dit doel met geringe moeite te
bereiken.
Leest u daarom voor de eerste ingebruikname deze handleiding
zorgvuldig door.
2. Algemene beschrijving
2.1 Zender FX 18
De FX-18 zender combineert op een unieke manier alle eisen die aan
een moderne radiobesturing gesteld worden. De FX-18 is een
PCM/PPM computerzender van de prestatieklasse voor beginners en
gevorderden, zowel in de vliegtuig-, scheeps,- auto- en helicoptermo-
delbouw. De ergonomisch perfecte zender, met zijn moderne behui-
zingsdesign, kan als handzender of ook in een draagbak worden
gebruikt.
Door de speciaal vormgegeven zijkanten ligt de zender als “gegoten”
in de hand. Alle bedieningselementen liggen zo binnen handbereik,
dat ze bediend kunnen worden zonder de handen van de stuurknup-
pels te moeten nemen. Zowel op de voor– als achterzijde kunnen
lineaire schuifkanalen worden aangebracht, die men gemakkelijk met
de wijsvingers kan bedienen.
Door de vele beschikbare uitbouwopties is de zender universeel bru-
ikbaar, zowel voor vliegtuig- scheeps- en automodelbouw, alsook bij-
zonder voor het sturen van complexe truck– of scheepsmodellen.
De FX-18 zender is voor alle stuurknuppelkanalen met een digitale
trimming uitgerust. Het lastige bijtrimmen na een wisseling van
modelgeheugen is daardoor overbodig. De lengte en veerkracht van
de hoogwaardige precisie- stuurknuppels kan versteld worden.
De zender is met een interne PC-aansluitplug uitgerust, om via
direkte verbinding met een PC modelgegevens op te vragen, op te
slaan of af te drukken.
In tegenstelling tot traditionele handzenders, kan de uitbouw van de
zender met extra schakelaars individueel plaatsvinden. De installatie
biedt een grote hoeveelheid mogelijkheden en uitbouwopties, zoals u
die nergens aantreft. Van een Multi-Kanaal voor speciale functies tot
een vliegsituatie-schakelaar voor het helicopterprogramma is alles
mogelijk.
Hiervoor staan er meerdere optieplaatsen ter beschikking, waarin u
tot tien schakelaars onder handbereik kunt inbouwen.Voor het inbou-
wen in de stuurknuppels kunnen ook speciale stuurknuppel-schake-
laars worden besteld. Bovendien kunt u maximaal twee paar mixer-
trimmer-regelaars inbouwen. Met deze uitbouwopties kunt u de
zender zo uitrusten, dat hij nauwelijks wensen overlaat.
De zender kan standaard ook zowel leraar- als leerlingzender zijn.
Ook is er aan een DSC-functie gedacht.
Door de omvangrijke keuze aan accessoires, zoals b.v. zenderpult
(draagbak), zendergrepen, verschillende antennes en draagriemen
kunt u de zender maximaal aan uw wensen aanpassen. Ook de beide
standaard verkrijgbare accutypen dienen dit doel.
4
Bestelnummer
F4090 - F4091 - F4092
F4095 - F4096 - F4097
Naast de veelvoudige mogelijkheden van de hardware biedt de soft-
ware van de FX-18 mogelijkheden, die boven het niveau van deze
zenderklasse uitstijgen. De op vliegsituaties georiënteerde program-
mering zorgt voor een nog eenvoudiger instellen van de mixfuncties.
De universeel toepasbare, gebruikersvriendelijke software met nie-
uwe functies is via de 3-D-Hotkey makkelijk en snel te bedienen.
Voor de overzichtelijkheid hebben enkele opties ondermenu’s. Dit
geldt met name voor het parameter-menu, waarin alle basisinstellin-
gen opgenomen zijn. Daarom wordt dit menu in deze handleiding als
eerste behandeld (zie hoofdstuk 7.1.).
In de zender kunnen de gegevens van maximaal 12 modellen direct
verwerkt worden. Door CAMPac-modulen kan de geheugencapaciteit
tot maximaal 49 modellen per module worden uitgebreid. De software
is drietalig opgezet, men kan de dialoog met de zender in het Duits,
Engels of Frans voeren.
De software is volgens het rotatie-principe opgebouwd. De afzonder-
lijke menu’s zijn achter elkaar als een ketting geordend en kunnen met
de 3-D-Hotkey gemakkelijk worden geselecteerd.
2.2 Ontvanger R147F
Deze bijzonder kleine en lichte FM-ontvanger met PPM-modulatie is
in moderne SMD-micro-techniek opgebouwd en beschikt deson-
danks over een volledige reikwijdte. Door zijn slanke vorm en de prak-
tische servo-aansluitingen aan de kopse kant is hij heel erg geschikt
voor mini- en kleine modellen, parkflyer en HL-glider.
Een actief filter zorgt bij deze ontvanger voor een extreem hoge
smalbandigheid, een hoge selectie ten opzichte van naastliggende
kanalen en een zeer goede onderdrukking van storingen. Een AGC
(Automatic Gain Control) –regeling verzorgt een optimale ontvangst,
zowel dichtbij als veraf.
2.3 Servo S 3001
Deze kogelgelagerde servo heeft de bekende standaardafmetingen.
Hij is in alle modellen bruikbaar, waar hogere eisen gesteld worden.
De speciale, hoogwaardige potentiometer met 6-voudig sleepcontact
is in een speciaal gekapselde behuizing ondergebracht. De ‘Indirect
Drive’ aansturing van de potentiometer beschermt de servo effectief
tegen trillingen en stoten. Het kogellager zorgt in samenwerking met
een speciaal bronzen lager voor maximale spelingsvrijheid en een
lange levensduur van de servo.
3. Technische gegevens
3.1 Zender FX-18
Stuurkanalen 4
Uitbouwkanalen 4 extra
Uitbouw multikanalen tot 32 schakelkanalen
Frequentiebanden 35/40/41 MHz
Frequentiekanalen 20 (+10), 22,20
Zendsysteem PPM (FM) / PCM
Kanaalafstand 10 kHz
Stroomvoorziening 9,6 V accu
Stroomopname 40/250 mA (zonder/met HF-afstra-
ling)
Afmetingen 205/170/52 mm
Gewicht (met accu) ca. 650 g
3.2 Ontvanger R147F
Aantal kanalen 7
Frequentiebanden 35/40/41 MHz
Tussenfrequentie 455 kHz
Ontvangstsysteem FM (PPM)
Kanaalafstand 10 kHz
Antennelengte 100 cm
Bedrijfsspanning 4,8 – 6 V(4-5 cellen NC/NiMH)
3.3 Servo S3001
Stelkracht 30 Ncm
Snelheid 0,165 s/45°
Nominale spanning 6,0 V
Bedrijfsspanning 4,8 V
Afmetingen 40,4 x 19,8 x 36 mm
Gewicht 45,1 g
5
Bestelnummer
F4090 - F4091 - F4092
F4095 - F4096 - F4097
4.3 Stuurknuppelinstellingen
Lengte-verstelling
De lengte van de stuurknuppels is traploos verstelbaar en kan opti-
maal aan de stuurgewoonten van de piloot worden aangepast.
- Deel A en B losdraaien
- Stuurknuppel op de gewenste lengte instellen
- Deel A weer met deel B contra draaien
Voor piloten, die de zender als “handzender” willen gebruiken
zijn de gemonteerde korte stuurknuppels bedoeld. Bij gebruik als
“pultzender” kunnen lange stuurknuppels gebruikt worden, die
als accessoires verkrijgbaar zijn.
Veerkracht
Voor beide stuurknuppels geldt, dat de stelkracht van de centerveren
traploos op de individuele stuurgewoonten van de piloot kunnen wor-
den ingesteld.
Hiervoor de zenderachterzijde openen.
Met een kleine schroevendraaier de veerkracht voor elke stuurfunctie
instellen.
6
4. Zender FX-18
4.1 Bedieningselementen
A
B
antenneLinkse optieplaats voor mixer
of kanaalschakelaar
Optieplaats achterste
schuif-kanaal
Leraar/leerling- en DSC-
aansluitbus
Linker stuurknuppel
functie 2+4
Rechter stuurknuppel
functie 1+3
Digitale trimming linker
Stuurknuppel
Oog voor zenderop-
hanging
Digitale trimming
rechter stuurknuppel
Rechtse optieplaats voor
mixer-of kanaalschakelaar
Optieplaats achterste
schuifkanaal
Front-schuifkanaal met
centerklik
Front-optieplaatsen voor externe
schakelaars en trimmers
LC-Display
Bedieningstoetsen
Aan/Uit-schakelaar
3-D-Hotkey
Antennevak
Laadaansluiting
Afbeelding toont uitgebouwde zender
4.2 Losnemen van de achterzijde
De achterzijde is met 3 nokjes onderaan en met 2 verdraaibare ver-
grendelingen bovenaan bevestigd.
Openen van de achterzijde
- Vergrendelingen met een muntje 45 graden naar binnen in de
richting van de antenne draaien.
- Bovenste deel van de achterzijde naar achteren klappen en bijna
verticaal zetten. Pas op, wanneer in de achterzijde lineaire schuif-
kanalen ingebouwd zijn – kabels hiervan niet meetrekken.
- Achterzijde naar boven losnemen.
Sluiten van de achterzijde
- Achterzijde bijna verticaal van boven in de nokjes steken.
- Aansluitkabels van de lineaire schuifkanalen, mixer-kanalen enz.
zorgvuldig tussen print en antennevoet leggen. Let u erop, dat
geen kabels tussen de print en de zenderachterzijde of de vergren-
deling raken.
- De vergrendelingen met een muntje naar buiten draaien, tot de
sleuven verticaal staan.
Bestelnummer
F4090 - F4091 - F4092
F4095 - F4096 - F4097
- Met de klok meedraaien -> grotere veerkracht.
- Tegen de klok indraaien -> minder veerkracht.
De witte pijlen geven de verstelschroeven aan, waarbij de binnenste
schroeven voor de horizontale stuurfuncties zijn.
Ratelfunctie voor gasregeling
De zender wordt standaard met
4 zelfneutraliserende knuppel-
functies geleverd. Het ratel-
plaatje is zo gemonteerd, dat de
ratel geen functie heeft. De
afbeelding toont eveneens, hoe
de verstelschroeven van de
veerkracht bereikbaar zijn wan-
neer het ratelplaatje gemonteerd
is.
Voor functies waarbij geen zelf-neutralisering gewenst is, kan één van
de beide verticale stuurbewegingen op “ratel” worden omgebouwd.
Dan neutraliseert deze knuppel in de verticale beweging niet, hij blijft
in elke tussenstand staan. Zo’n functie wordt b.v. voor de aansturing
van de motordrossel bij een verbrandingsmotor gebruikt.
Moet de ratelveer actief worden dan moet het ratelplaatje volgens de
onderstaande afbeelding op de desbetreffende knuppel bevestigd
worden.
- Hiertoe de beide schroeven (A) losdraaien en ratelplaatje losmaken.
- Voor drosselfunctie rechts: 90 graden naar links draaien en op de
(van achteren bezien) linkse stuurknuppel monteren.
- Bij drosselfunctie links: 90 graden naar rechts draaien en op de
rechtse stuurknuppel monteren.
- Daarbij met de stift (aandrukplaatje, op de achterzijde van het ratel-
plaatje) de wip van de stuurknuppel naar beneden drukken. De wip
ligt direct naast de buitenste veerverstelschroeven, herkenbaar aan
de daaraan bevestigde veer.
- In deze positie het ratelplaatje op de schroefhouders van de
knuppel zetten en weer vastschroeven.
- De bovenstaande afbeeldingen tonen de respectievelijke vastge-
schroefde positie van het ratelplaatje.
4.4 CAMPac geheugenmodule
Het modelgeheugen van de zender kan met een “CAMPac” uitge-
breid worden. Er zijn verschillende CAMPac-modulen, die een ver-
schillend aantal extra modelgeheugens mogelijk maken:
4k CAMPac 3 modelgeheugens No. F1508
16k CAMPac 12 modelgeheugens No. F1509
64k CAMPac 49 modelgeheugens No. F1566
Een CAMPac module wordt binnen in de zender op de aangegeven
stekkerlijst van de aansluitprint vastgedrukt.
Zender uitschakelen, module voorzich-
tig zo plaatsen, dat opschrift en uitstul-
ping van de module met de op de print
afgedrukte tekening overeenkomen.
Wanneer een CAMPac module voor de eerste keer in de zender aan-
gebracht wordt, moet het “geinitialiseerd” worden.
Op de display verschijnt b.v. de aandu-
iding “CAM 49”, wat de geheugen-
grootte van de CAMPac aangeeft. Om
een onbedoeld overschrijven van CAM-
Pac gegevens te voorkomen wordt
door het knipperende OK? nogmaals
om een bevestiging gevraagd. Met de “S-toets” het initialiseringspro-
ces starten.
De initialisering wordt gestart, daarbij
wordt het mogelijke aantal modelge-
heugens afwaarts geteld. Op het voor-
beeld ziet u een 64k CAMPac, dat 49
modelgeheugens kan bevatten. Na het
aftellen tot 0 en het afgaan van de pie-
per is het proces afgesloten. Daarmee is de CAMPac klaar voor het
gebruik in de FX-18.
De CAMPac module wordt in het FX-18 formaat geformatteerd. Om
het in andere zendertypen te kunnen overzetten is een nieuwe initiali-
sering noodzakelijk, waarbij de FX-18 gegevens gewist worden.
CAMPac modelgeheugens die nog
geen naam gekregen hebben, worden
met “E” en een oplopende nummering
aangeduid. “E” betekent extern model-
geheugen.
4.5 Kristalwissel
Zender en ontvanger kunnen binnen de frequentieband met verschil-
lende kristal-kanalen worden gebruikt. Hiervoor moeten de kristallen
in de stekers van de zender en ontvanger verwisseld worden, hiervoor
zenderachterzijde losnemen.
7
Drosselfunctie rechts Drosselfunctie links
veerkracht
ratel
ratel
ratel
aandrukplaatje
aandrukplaatje
A
A
Bestelnummer
F4090 - F4091 - F4092
F4095 - F4096 - F4097
Het kristal bevindt zich op de hoofdprint links. Het frequentiekanaal
van de zender en van de ontvanger moeten hetzelfde zijn. Er moet
een bij de frequentieband passend kristalpaar gebruikt worden.
Het is niet mogelijk, bv. een 40 MHz kristal
in 35 MHz apparatuur te gebruiken, dit functioneert niet.
Apparatuur voor de 35 MHz-B-band kan ook niet met kristallen uit de
35 MHz-A-band gebruikt worden, en omgekeerd. Hiervoor is een
aanpassing door de Robbe-Service noodzakelijk, die wij tegen een
vaste prijs aanbieden.
Gebruikt u alleen origineel kristallen uit het Robbe-Futa assorti-
ment en uitsluitend die frequenties, die – zoals zichtbaar uit het
bijgevoegde frequentieoverzicht – in het betreffende land voor
het sturen van modellen vrijgegeven zijn.
4.6 Zenderaccu verwisselen
De radiobesturingsinstallatie FX-18 wordt met 2 verschillende accuty-
pen voor de zender aangeboden:
1. NC-sets (no. F4090 tot F4092) met 8-cellige nikkel-cadmium (NC)
accu, capaciteit van 750 mAh
2. NiMH-sets (no. F4095 tot F4097) met 8-cellige nikkel-metaal-
hybride (NiMH) accu, capaciteit van 1400 mAh
Wisselen van de zenderaccu
- Zenderachterzijde losnemen (zie hfdst. 4.2)
- Accukabel van de aansluitstekker lostrekken
- Zenderaccu uit houder losnemen (is met dubbelzijdig klevend
plakband vastgezet)
- Eventuele lijmresten van dit plakband verwijderen
- Nieuwe accu met bijgeleverd dubbelzijdig klevend plakband weer
bevestigen
- Accukabel aansluiten
De volgende reserve-accutypen zijn leverbaar:
No. 4462 8 RSZ 750 mAh NC zendtijd ca. 3 uur
No. 4461 8 RSZ 1500 mAh NC zendtijd ca. 6 uur
No. 4463 8 NiMH 1400 mAh zendtijd ca. 6 uur
No. 4460 8 NiMH 2200 mAh zendtijd ca. 9 uur
4.7 Inbouw en aansluiting van de optiemodulen
De FX-18 zender onderscheidt zich door een groot aantal uitbouw-
mogelijkheden. U kunt dienovereenkomstig naar eigen behoeften
lineaire schuifkanalen, mixerschakelaars en externe mixerregelaars
inbouwen. Kiest u zelf voor een optieplaats, waar u de hevels het
makkelijkst kunt bereiken, zonder de stuurknuppels te hoeven losla-
ten.
In totaal staan er 4 optieplaatsen voor lineaire schuifkanalen en 12
optieplaatsen voor mix- en kanaalschakelaars of mix-regelaars ter
beschikking.
De volgende uitbouw-modulen kan men inbouwen resp. aansluiten:
- 2 lineaire schuiven (voorzijde), 2 lineaire schuiven (achterkant)
- tot 10 mixer- of kanaalschakelaars
- tot 2 paar externe mixer-trimmers (No. F 1506)
- 1 Multi-Switch-Module (tot 32 schakelkanalen, zie hfdst.11)
- 2 Stickschakelaars
Alstublieft voorzichtig bij het aansluiten van de uitbouwmodulen te
werk gaan, om de zenderelectronica niet te beschadigen.
- Om een optiemodule in te bouwen, eerst de zender uitschakelen.
- Achterzijde losnemen (hfdst. 4.2).
- Daarna accuverbinding lostrekken.
- Voor het inbouwen van de schakelaars moet u in de binnenste,
dunne wand de aangeduide boring met een scherp voorwerp door
prikken.
- Daarna met een 6 mm boor of schaar, met de hand, tot een uitein-
delijke maat van 6 mm verwijden.
- Schakelaar van achteren in het aangebrachte gaatje en in de hier
voor bedoelde houder steken, daarna aan de voorkant de moer
bevestigen en met een schroefsleutel SW-8 vastdraaien.
- Kabeltjes van de schakelaar bijna haaks ombuigen, zodat er voor
een eventueel in de achterzijde aangebracht schuifkanaal nog
voldoende ruimte overblijft.
Let u er op, dat de kabels netjes aangebracht worden!
8
Zenderkristallen
dragen de aandui-
ding TX + kanaal-
nummer.
Ontvangerkristallen
de aanduiding RX +
kanaalnummer.
Kristallen voor dub-
belsuper-ontvanger
dragen het opschrift
RX-DS +kanaalnum-
mer.
Inbouw van de mixers en kanaalschakelaars, buitenste optieplaatsen
Inbouw van de mixers en kanaalschakelaars, binnenste optieplaatsen
Bestelnummer
F4090 - F4091 - F4092
F4095 - F4096 - F4097
Voor de inbouw van de binnenste optieplaatsen kunt u kiezen uit
2 varianten:
1. In het aluminium etiket, in plaats van het schakelaarsymbool, met
de hand m.b.v. een 6 mm boor, een gaatje aanbrengen, of
2. Een kant-en-klaar gestanst etiket gebruiken, dat onder No.F1589
verkrijgbaar is; in dit setje worden 12 rubberdopjes bijgeleverd,
waarmee resterende openingen, b.v. na het ombouwen van
schakelaars, kunnen worden afgesloten.
Het inbouwen en vastzetten van de schakelaars gaat verder volgens
de procedure, zoals die in het voorgaande hoofdstuk wordt beschre-
ven.
Ook hier kunt u bij de inbouw uit 2 varianten kiezen:
1. In het aluminium etiket, in plaats van het schakelaarsymbool, met
de hand m.b.v. een 6 mm boor, een gaatje aanbrengen, of
2. Een kant-en-klaar gestanst etiket gebruiken, dat onder No.F1589
verkrijgbaar is; in dit setje worden 12 rubberdopjes bijgeleverd,
waarmee resterende openingen, b.v. na het ombouwen van
schakelaars, kunnen worden afgesloten.
De mixerregelaar-module beslaat steeds 3 binnenste optieplaatsen.
Er kunnen maximaal 2 modulen worden ingebouwd, eenmaal rechts
en eenmaal links.
- Boring bij de 1e en 3e schakelaarplaats aanbrengen.
- Module zó van achteren aanbrengen, dat de aansluitkabel met de
2-polige stekker naar boven, in de richting van de antenne wijst.
- D.m.v. de bijgeleverde schroeven in de zender bevestigen (pijl).
- Draaiknoppen aanbrengen
- Let u erop, dat de markering op de knop met die op de as van de
potentiometer overeenkomt.
- Draaiknop met 1,5 mm inbussleutel vastdraaien.
Let u er op, dat de kabels netjes aangebracht worden!
- Om de lineaire schuifkanalen aan de voorzijde te kunnen
inbouwen, moet u de loze afdekking van achteren met een
schroevendraaier losmaken.
- Schuif met kabel naar onderen (richting accu) plaatsen.
- Om de schuif aan te sluiten, de kabel onder de hoofdprint
doorvoeren.
De hoofdprint staat op pootjes, zodat er ruimte voor de kabels aan-
wezig is.
De kabel niet boven de print langs leiden, anders wordt hij tussen
de print en de zenderachterzijde vastgeklemd.
- Schuif aan de voorkant met de bijgevoegde schroefjes bevestigen.
- Beschermfolie lostrekken en het zelfklevende scala-etiket aanbren-
gen.
- Schuifknop aanbrengen.
- Tenslotte controleren, of de schuif licht loopt, daarna zenderachter-
zijde weer sluiten
- Achterste loze afdekking van het lineaire schuifkanaal met een
schroevendraaier, vanuit de binnenzijde losdrukken.
- Schuif vanaf de achterzijde zo plaatsen, dat de kabel naar boven,
richting vergrendeling wijst.
- Aan de buitenzijde voorzichtig vastschroeven.
- Bij elk lineair schuifkanaal vindt u een linker- en een rechterbedie-
ningsknop.
- Passende bedieningsknop, afhankelijk van de kant van inbouw,
vastdrukken.
- Tenslotte controleren, of de schuif licht loopt, daarna zenderachter-
zijde weer sluiten
9
Inbouw van mixerregelaar (F 1506), in binnenste optieplaatsen
Inbouw van de lineaire schuifkanalen aan de voorzijde
Inbouw van de lineaire schuifkanalen aan de achterzijde
Bestelnummer
F4090 - F4091 - F4092
F4095 - F4096 - F4097
4.8 Zender-spanningsaanduiding
De actuele accuspanning van de zen-
der wordt op de grote LC-Display in
Volt getoond.
De spanning van de zenderaccu
bedraagt in dit voorbeeld 10,3 V.
4.9 Onderspanningsalarm
Zodra de accuspanning de van te voren ingestelde waarde bereikt
heeft, wordt u optisch en akoestisch op de leegrakende zenderaccu
attent gemaakt.
Het accusymbool op de display knip-
pert, en de pieper klinkt.
De grenswaarde voor het accualarm
kan in het parametermenu in het bereik
van 8,5 – 9,5 V, in stappen van 0,1V
worden ingesteld. (Zie ook hfdst. 7.1.8)
4.10 Laden van de accu’s
Voor het eerste gebruik de zenderaccu met een laadstroom van 1/10
van de accucapaciteit 24 uur lang laden.
Na gebruik resp. langere tijd niet-gebruiken alle accu’s van de radio-
besturingsinstallatie min. 14 uur met 1/10 (normaal-lading) naladen,
onafhankelijk van de vorige gebruiksduur.
Daardoor wordt de zelfontlading van de accu’s gecompenseerd en de
accu geformeerd.
(Voorbeeld: accu 750 mAh, normale laadstroom = ca. 75 mA)
De zelfontlading van NC-cellen bedraagt ca. 1% per dag. Dat bete-
kent, dat na 100 dagen een eerder volgeladen accu compleet ontla-
den is, zonder ooit belast te zijn.
NiMH-cellen hebben een hogere zelfontladingswaarde ter hoogte van
ca. 2-3% per dag en zijn na ongeveer 35-50 dagen ontladen.
De zenderaccu kan geladen worden zonder hem uit te bouwen. De
laadaansluiting bevindt zich in de rechterzijkant naast de aan/uit-
schakelaar.
Voor het laden van een zender- of ontvangeraccu met een hogere
stroom dan 1/10 moet u in ieder geval een automatisch laadapparaat
met een automatische “Delta-Peak”- afschakeling gebruiken.
Wij adviseren volgende laadapparaten:
1. Voor eenvoudige normaallading, b.v. Lader 5 No.8308.
10
Aansluiting van de optiemodulen op de print
1. Aansluitstekkers voor kanaalschakelaars of lineaire schuifkanalen,
kanaal 5 tot 8.
2. Aansluiting voor 8 externe mixerschakelaars
3. Trainerschakelaar-aansluiting
4. Verbinding voor mixertrimmer, bij 2 mixertrimmers wordt de stroomkabel
van de 2e module aan de 1e module verbonden.
Modeltype Basic
Mixerschakelaar – aansluiting:
1= aan-uit V-mix 1
2= aan-uit V-mix 2
3= aan-uit V-mix 3
4= aan-uit Dual-rate
5= motordrossel uitschakeling
6= vrij
7= vrij
8= vrij
Mixerregelaar – aansluiting:
1= mixdeel V-mix 1
2= mixdeel V-mix 2
3= mixdeel V-mix 3
4= vrij
5= vrij
6= vrij
7= vrij
8= vrij
Bestelnummer
F4090 - F4091 - F4092
F4095 - F4096 - F4097
2. Voor optimaal accu-onderhoud adviseren wij u de “Reflex-
Charger” No. 8363. De speciale Reflex- laadprocedure verhindert
ongewenste “geheugen- en luie-accu-effecten”. U kunt dan altijd
over de volledige accucapaciteit beschikken.
Vooral bij het gebruik van de NiMH-accu’s heeft u een laadapparaat
met een betrouwbare afslag nodig, omdat deze accutypes gevoelig
voor overlading zijn. Het voordeel van de Reflex-laadprocedure
bestaat hierin, dat alleen de verbruikte energie bijgeladen wordt.
In principe kan alle snellaadapparatuur met “automatische afschake-
ling” gebruikt worden.
De zender en de ontvangstinstallatie moeten tijdens het laden abso-
luut uitgeschakeld zijn.
Bij een snellading van de zenderaccu mag de laadstroom max. 2
Ampere bedragen.
De laadstroomkring in de zender is van een electronische zekering
(Polyfuse) voorzien, die de zenderaccu verregaand tegen een te hoge
laadstroom en kortsluiting beschermt.
Omdat het aanspreken van de zekering van laadstroom en accutype
afhangt, moet u een kortsluiting van de laadkabel vermijden.
Sluit u de bananenstekkers van de laadkabels altijd eerst op het
laadapparaat aan.
Let u op de juiste poling van de laadkabel, de zekering
beschermt niet tegen verpoling.
De ontvangeraccu kan bij het laden in het model blijven. Om de accu
en de schakelaarkabel bij het opladen niet te hoeven loshalen, kunt u
een schakelaarkabel met laadaansluiting gebruiken (No. F 1407).
Na langere opslagtijd (winterpauze) moeten de accu’s voor gebruik
enkele malen ontladen en geladen worden. Pas na deze formering
wordt de volledige capaciteit en bedrijfsduur van de accu’s bereikt.
Om het milieu te beschermen, moet u defecte of opgebruikte accu’s
naar de inzamelcontainers brengen. NC-accu’s horen bij het klein
chemisch afval. Gooit u ze in ieder geval niet bij het huisvuil. De
accu’s worden weer hergebruikt.
4.11 Leraar-leerling modus
Een leraar-leerling-systeem maakt het mogelijk om modelvliegen te
leren met de hulp van een ervaren modelpiloot.
De leraar stuurt het model tijdens de start- en landingsfase en kan
door het omzetten van een knop of schakelaar
het sturen aan de leerling overgeven, als het model zich in een veilige
positie bevindt.
Wanneer de toestand kritisch wordt, laat de leraar de leraar/leerling-
knop los en neemt de besturing van het model weer over. Met deze
methode kan het sturen heel eenvoudig geleerd worden, zonder dat
men bang hoeft te zijn om het model te beschadigen of te verliezen.
De FX-18 zender is standaard met een Trainingsbus (A) voor het
leraar-leerling systeem uitgerust. Deze bevindt zich op de voorzijde
van de zender. De FX-18 kan zowel leerling- als leraarzender zijn.
Op de aansluitprint bevindt zich een miniatuurschakelaar met de aan-
duiding TRAI-STUD.
Daarmee wordt vastgelegd, of de zender als leraar (TRAI)- of als leer-
lingzender (STUD) gebruikt wordt.
Zet u de schakelaar met een pincet in de desbetreffende positie.
De verbinding tussen leraar- en leerlingzender bestaat uit een 2-ade-
rige trainerkabel.
De volgende aansluitkabels zijn verkrijgbaar:
(zie ook aansluitschema’s en aanbevolen toebehoren op bladzijde 54)
- No. 8377 trainerkabel FX, dat 2 FX-18 zenders met elkaar verbindt,
of een FX-18 met een FX-14 zender.
- No. 8362 trainerkabel F->FX, deze kabel is nodig wanneer men
de FX-18 zender als leerlingzender aan radiobesturingen van de
F-serie (F14, FC-16, FC-18 of FC-28) met trainermodule 4 koppe-
len wil.
Daarnaast staat onder No. F 1581 een adapterkabel voor de aanslui-
ting aan de trainer module 3 (DIN 6-polige stekker) van de F-serie, als
ook van de Robbe-Futaba handzenders ter beschikking. Leest u ook
de aanwijzingen in de handleiding van deze zenders.
Wordt de FX-18 installatie als leraar-zender gebruikt, dan is ook nog
de aansluiting van een leraar-leerling-schakelaar, b.v. No. F 1524
nodig, waarmee men tussen de beide zenders kan omschakelen.
Op de aansluitprint bevindt zich naast de miniatuurschakelaar een
aansluitbus voor deze schakelaar.
Bij leraar-leerling gebruik is voor de leerlingzender een eigen
stroomvoorziening nodig.
- Zenderkristal of HF-module uit de leerlingzender losnemen, zodat
deze geen hoogfrequentie zendt.
11
Schakelaar
b. v. no. F 1524
A
Bestelnummer
F4090 - F4091 - F4092
F4095 - F4096 - F4097
- Leraar-leerling-schakelaar in de leraarzender monteren en aanslui-
ten.
- “TRAI-STUD”-schakelaar in de juiste positie brengen.
- Bij de leerlingzender moet de zelfde modulatie (PPM of PCM)
ingesteld zijn als bij de leraarzender.
- Beide zenders moeten dezelfde functietoewijzing en mixfuncties
hebben, de drosselfunctie moet zich aan dezelfde kant bevinden.
Wanneer de instellingen verschillend zijn, moet bij de leerlingzender
in het parameter-menu een functiewisseling (MODE) plaatsvinden.
- Leraar- en leerlingzender met trainerkabel verbinden.
- Beide zenders aanzetten.
- Functies controleren, leraar-leerling schakelaar omzetten en de
stuurfuncties van de leerlingzender checken.
- Na het terugzetten van de schakelaar moeten de stuurfuncties
weer door de leraarzender plaatsvinden.
- Na de start van een modelvliegtuig door de leraar en het bereiken
van een veilige hoogte kan de besturing aan de leerling worden
overgedragen. Bij kritische of onoverzichtelijke situaties omschake-
len en als leraar weer de besturing overnemen.
4.12 DSC-functie / gebruik met vliegsimulator
Aan de CINC-bus op de voorkant van de zender kan ook een DSC-
kabel (Direct–Servo-Control) worden aangesloten, om zonder hoog-
frequent-afstraling direct de ontvanger en de aangesloten servo’s te
kunnen sturen. Dit is b.v. bij wedstrijden een voordeel, wanneer het
frequentiekanaal bezet is, maar men desondanks toch instellingen
veranderen wil. Voor het maken van deze verbinding is de DSC-kabel
FX (best.No. 8385) nodig.
Aanwijzing: Om een hoogfrequent-afstraling te vermijden moet het
zenderkristal verwijderd worden.
De “TRAI-STUD” schakelaar moet in de positie “STUD” staan.
Het DSC-systeem kan alleen met ontvangers gebruikt worden, die
een DSC-aansluiting (C) bezitten, b.v. ontvanger R-118 F. Modulatie
(PPM/PCM) volgens ontvangertype instellen.
Voor het aansluiten van de zender aan een vliegsimulator heeft u de
adapterkabel No. 8383 nodig; de zender moet op PPM (FM), de TRAI-
STUD-schakelaar op “STUD” ingesteld zijn.
4.13 Gegevensoverdracht naar de PC
De FX-18 zender is intern met een PC-
aansluiting uitgerust. Deze bus met de
aanduiding “DATA” bevindt zich rechts
op de aansluitprint.
Om modelgegevens te kunnen oproe-
pen, op te slaan of af te drukken is spe-
ciale software in voorbereiding.
5. Aansluiten van de servo’s
De aansluitvolgorde van de servo’s aan de ontvanger ligt vast, omdat
er veel mixfuncties in de modeltypemenu’s zwever, motormodel en
helicopter voorgeprogrammeerd zijn. Ze worden in de desbetref-
fende hoofdstukken besproken.
Wanneer er geen mixers geactiveerd zijn (modeltype Basic), kan de
volgorde vrij gekozen worden. Het is verstandig, een eigen norm of de
voorgegeven volgorde aan te houden, omdat men anders modellen
met verschillende systemen heeft en er zo makkelijk verwisselingen
kunnen ontstaan.
Aansluitvolgorde van de servo’s:
Kanaal 1: rolroer
Kanaal 2: hoogteroer
Kanaal 3: gas /motordrossel / landings- of stoorkleppen
Kanaal 4: richtingsroer
Kanaal 5: vrij
Kanaal 6: vrij
Kanaal 7: vrij
Kanaal 8: vrij
Let u in dit verband ook op Hoofdstuk 7.1.2 stuurknuppel-toewij-
zing (MODE).
6. Ingebruikname van de zender
6.1 Display en toetsen
De programmering of de dialoog met de software van de FX-18 radio-
besturingsinstallatie geschiedt via de grote LC-Display, door middel
van de toetsen Select (S) en Home (H) en de multifunctionele 3-D-
Hotkey.
Vooral de 3-D-Hotkey met zijn comfortabele bediening zorgt ervoor,
dat de verschillende menu’s snel bereikt en de mixerwaarden eenvou-
dig en snel ingesteld kunnen worden.
De navigatie met de bedieningselementen door de menu’s wordt in
Hoofdstuk 6.3 “overzicht van de menu-structuur” uitgelegd.
Indien nodig, nu al de functie „taalkeuze“ selecteren (zie hoofdstuk
7.1.7.).
6.2 Keuze van een Home-menu
Na het inschakelen van de zender wordt als eerste kort de naam “FX-
18” getoond, daarna verschijnt afwisselend knipperend de laatst
gebruikte modelnaam (geheugen) , hier EASY en het gekozen model-
type.
Door kort indrukken van de 3-D-Hot-
key wordt het modelgeheugen beve-
stigd.
Als er nog geen modelnaam ingepro-
grammeerd is, verschijnt als naam het
modelgeheugennummer (M-01).
In de bovenste rechterhoek wordt het
gekozen modelgeheugenplaats-num-
mer getoond.
Deze procedure heeft als doel, de
gebruiker bewust op het gekozen
modelgeheugen attent te maken.
Het gekozen modelgeheugen is desondanks actief, ook zonder beve-
stiging.
12
Bestelnummer
F4090 - F4091 - F4092
F4095 - F4096 - F4097
Door draaien (links- of rechtsom) van de 3-D-Hotkey worden 4
verschillende Home-menu’s ingesteld.
Home-menu 1
Aanduiding van:
- Modelnaam (M-01)
- Spanning (10,1 V)
- Modelgeheugennummer (01)
Home-menu 2
Aanduiding van:
- Bedrijfstijd van de zender
(1 uur en 23 min.)
- Spanning (10,1 V)
- Modelgeheugennummer (01)
De bedrijfstijdsaanduiding dient b.v. ter controle van de zenderaccu-
capaciteit. Na het opladen van de zenderaccu de teller door 2 x kort
indrukken van de 3-D-Hotkey op nul terugzetten. Deze teller is afhan-
kelijk van het gekozen modelgeheugen.
Home-menu 3
Aanduiding van:
- Stopwatch (2 min. en 35 sec.)
- Spanning (10,1 V)
- Modelgeheugennummer (01)
De instellingen van de stopwatch worden ingesteld, zoals in hfdst.
8.15 beschreven. In dit menu is alleen het aanduiden, resp. het terug-
zetten naar de beginwaarde door 2 x drukken van de 3-D-Hotkey
mogelijk.
Home-menu 4
Aanduiding van:
- Stopwatch (1 min. en 59 sec.)
- Bedrijfstijd (87 minuten)
- Modelgeheugennummer (01)
Dit is een combinatieaanduiding van de beide klokken, de bedrijfstijd
wordt in minuten getoond = 87 min. (maximale aanduiding 199 minu-
ten), in tegenstelling tot Home-menu 2 = 1 uur en 27 min.
In dit menu wordt door 2 keer drukken van de 3-D-Hotkey de stop-
watch teruggezet naar de beginwaarde. Het terugzetten van de
bedrijfstijd-aanduiding vindt plaats in Home-menu 2.
6.3 Menustructuur van de FX-18
De software van de FX-18 biedt de mogelijkheid, verschillende soor-
ten radiobestuurde modellen te kunnen instellen. De FX-18 zender is
voorzien van een in de praktijk beproefde software-sturing, die het u
mogelijk maakt, om zowel voor- als achterwaarts door deze menu-
structuur te navigeren.
Dit bespaart voortdurend en moeizaam ‘heen en weer bladeren’ in de
instellingsmenu’s wanneer men de gewenste functie over het hoofd
gezien heeft. Bij de verschillende modeltypen wordt de menustruc-
tuur grafisch afgebeeld.
Home-menu-niveau
Op het bovenste Home-menu-niveau zijn alle functies samengeb-
racht die tijdens het gebruik van de zender belangrijk zijn, zoals
modelnaam, spanning, bedrijfstijd, stopwatch.
Door draaien van de 3-D-Hotkey wisselt men naar de gewenste aan-
duiding.
Keuze-menu-niveau
Een niveau lager vindt de keuze van de functiemenu’s plaats.
- Om een abusievelijk activeren te voorkomen, moet de 3-D-Hotkey
1 seconde lang ingedrukt worden om dit niveau te bereiken.
- Door draaien van de 3 –D-Hotkey ‘bladert’ men door dit menu,
totdat men bij de gewenste functie komt. De uitgekozen functie
knippert.
- Door middel van indrukken van de 3-D-Hotkey komt men in het
instelmenu van de uitgekozen functie.
- Wordt de H-toets 1 seconde ingedrukt, dan springt men terug
naar het Keuze-menu-niveau.
- Drukt men de H-toets nogmaals 1 seconde in, dan komt men
terug op het Home-menu-niveau.
Instel-menu-niveau
- Binnen het instelmenu navigeert men met de S-toets (vooruit) en de
H-toets (achteruit).
- De 3-D-Hotkey dient als verandering van de uitgekozen instelling
(verandering van percentages, mixer aan-uit enz.). De uitgekozen
instelmogelijkheid wordt knipperend getoond.
- Voor het verlaten van het instel-niveau wordt de H-toets 1 seconde
ingedrukt, men springt terug naar het keuze-menu-niveau (uitgeko-
zen functie knippert).
- Drukt men de H-toets nogmaals 1 seconde in, dan komt men terug
op het Home-menu-niveau.
Alle instellingen en veranderingen betreffen altijd alleen het juist dan
actieve modelgeheugen.
Alle veranderingen en instellingen zijn direct opgeslagen en hoeven
niet meer bevestigd te worden.
De zender leest de data in een werkgeheugen en slaat bij het uitscha-
kelen de gegevens in het betreffende modelgeheugen op.
13
Bestelnummer
F4090 - F4091 - F4092
F4095 - F4096 - F4097
7. Menustructuur van de basisfuncties (BASC)
De basisinstellingen van de zender zijn in het menu (BASIC) samen-
gevat. Het BASIC programma is voor eenvoudige modellen bedoeld,
resp. voor gebruik in scheeps- en truckmodelbouw. Voor het gebruik
van complexere modellen op het gebied van motorvliegtuigen
(ACRO), zweefvliegtuigen (GLIDER) en helicoptermodellen (HELI) zijn
er speciale mixfuncties onder het menupunt ‘TYPE’ (zie hfdst. 7.3),
die in de hoofdstukken 8, 9 en 10 beschreven worden.
Het volgende overzicht toont de menustructuur van de BASIC-func-
ties, hierbij zijn ook telkens de ondermenu’s en de home-menu’s
afgebeeld.
14
Home-menu
Instelmenu-niveau
1 sec
1 sec
1 sec
Pag. 17
Pag. 18
Pag. 18
Pag. 15
Pag. 19
Pag. 19
Pag. 19
Pag. 20
Pag. 20
Pag. 21
Pag. 21
Pag. 21
Pag. 23
Pag. 24
Pag. 24
Pag. 24
Pag. 25
Pag. 26
Legenda:
3-D Hot-Key
draaien
S-Toets
indrukken
H-Toets
indrukken
3-D Hot-Key
indrukken
Keuzemenu-niveau
wisselend
Bestelnummer
F4090 - F4091 - F4092
F4095 - F4096 - F4097
7.1 Parameter-menu (PARA)
Het parametermenu is net als alle
andere menu’s in de eindeloze cirkel
van de menu-rotatie in het keuze-menu
ingebouwd. Hier worden alle basisin-
stellingen vastgelegd. Het lijkt eerst
tegenstrijdig om het laatste menupunt
als eerste te beschrijven. Dat is echter uit ergonomische overwegin-
gen gedaan.
Draait men de 3-D-Hotkey namelijk linksom dan is “PARA” het eer-
ste menu, men heeft het ook als eerste nodig om de globale instellin-
gen van een model te definiëren.
Tijdens het gebruik heeft men weer het vaakst het menu “Model”
nodig, dat men dan door rechtsdraaien als eerste kan bereiken.
Een tijdrovend bladeren via menu’s, die men toch niet nodig heeft,
wordt zo voorkomen.
Een instelniveau wordt ook via deze logica bediend, gaat men naar
links met de “H-Toets”, dan wordt een mixfunctie aan- of uitgescha-
keld, rechtsom met de “S-Toets” gaat men naar een percentage-
instelling, die bij het instellen het meest gebruikt wordt.
Navigeert u zoals beschreven in hoofdstuk 7 door het keuze-menu in
het instelmenu-niveau “PARA”.
Het instelmenu- “PARA” bezit 10 ondermenu’s die hierna uitge-
legd worden.
Ze zijn in een cirkel geordend. In deze kring kunt u zich telkens door
een kort indrukken van de S-toets voorwaarts of met de H-toets
achterwaarts bewegen.
Door een langer indrukken van de H-toets gedurende ca. 1 seconde
springt u een niveau hoger terug.
7.1.1 Instelling modulatie (MODU)
Deze functie is nodig, om de gewenste soort modulatie PCM of PPM
(FM) in te stellen. Bij gebruik van een FM- ontvanger moet de PPM-
modus (P) worden ingesteld.
PCM-ontvangers hebben de PCM-modus (C) nodig.
In de PCM-modus kunnen alleen Robbe-Futaba of Futaba ont-
vangers worden gebruikt. Ontvangers van andere fabrikanten
zijn niet compatibel.
De PCM-modulatie onderscheidt zich in de praktijk door het feit, dat
het typische servo-trillen, dat bij de FM-modulatie aan de grens van
de reikwijdte of door motorstoringen optreedt, onderdrukt wordt.
Dit wordt bereikt door het opslaan van de ontvangstimpulsen in de
ontvanger. Komen er ongeldige of verkeerde impulsen bij de ontvan-
ger binnen, dan gebruikt deze de opgeslagen impulsen totdat er nie-
uwe, juiste impulsen van de zender ontvangen worden. Zie ook F/S-
Failsafe hoofdstuk 7.16.
Gebruikt u een PCM-ontvanger, wanneer de ontvangstomstandighe-
den problematisch zijn. Bij voorbeeld bij grote benzinemotoren met
magneetontsteking, of bij sterke electromotoren.
Modulatie wisselen
- Het PARA-ondermenu MODE selecteren
- 3-D-Hotkey draaien
- Linksdraaien voor PPM (FM) keuze (P)
- Rechtsdraaien voor PCM keuze
- Als de keuze verandert, dan knippert het PPM resp. PCM-teken
op de display.
- Een omschakelen naar de nieuwe modus vindt pas plaats na het in-
en uitschakelen van de zender.
- Dat de omschakeling pas plaats vindt ná het in- en uitschakelen
van de zender, is bijzonder belangrijk in verband met het selecteren
van een ander model, omdat de modulatie individueel voor elk
modelgeheugen vastgelegd wordt. Zie ook hoofdstuk 7.2.
Controleert u de juiste modulatieinstelling na het aanzetten
van de zender. Op de display verschijnt het symbool PPM of
PCM.
7.1.2 Stuurknuppeltoewijzing (MODE)
Vanwege de elektronische mixfuncties ligt de toewijzing van de ont-
vangeruitgangen vast.
Om het systeem toch aan de eigen stu-
urgewoonten te kunnen aanpassen,
stelt men in dit menupunt de toewijzing
van de stuurknuppels in. In principe
legt men vast op welke stuurknuppel
de niet-neutraliserende ratelfunctie (om
de motor of de landingskleppen aan te sturen) liggen moet (zie ook
hfdst. 5).
Er zijn 4 verschillende stuurknuppeltoewijzingen (Mode 1-4):
MODE 1: (Standaard)
Rolroer rechts (Q)
Hoogteroer links (H)
Gas/motordrossel rechts (G)
Richtingsroer links (S)
MODE 2:
Rolroer rechts (Q)
Hoogteroer rechts (H)
Gas/motordrossel links (G)
Richtingsroer links (S)
MODE 3:
Rolroer links (Q)
Hoogteroer links (H)
Gas/motordrossel rechts (G)
Richtingsroer rechts (S)
15
G
G
G
S
S
S
Q
Q
Q
H
H
H
Bestelnummer
F4090 - F4091 - F4092
F4095 - F4096 - F4097
MODE 4:
Rolroer links (Q)
Hoogteroer recht (H)
Gas/motordrossel links (G)
Richtingsroer rechts (S)
De servo-aansluiting aan de ontvanger is in alle gevallen
dezelfde.
Kanaal 1: rolroer
Kanaal 2: hoogteroer
Kanaal 3: gas/motordrossel / landings- of stoorkleppen
Kanaal 4: richtingsroer
Kanaal 5: vrij
Kanaal 6: vrij
Kanaal 7: vrij
Kanaal 8: vrij
Navigeert u in het parametermenu met
de S-toets of H-toets naar het menu-
punt “MODE”. Door draaien van de 3-
D-Hotkey kiest u tussen de stuurknup-
peltoewijzingen MODE 1-4.
7.1.3 Drosselompoling (GOMP)
Met deze optie legt u vast, of u de volgaspositie bij een naar voren
geduwde of naar achter getrokken gasstuurknuppel wilt hebben.
Na het uitkiezen van het menu knippert op de display het kanaalnum-
mer “3” voor de drosselfunctie. Door een kleine pijl onder (Reverse) of
boven het kanaalnummer (Normal) wordt de huidige toestand aange-
duid.
N = Normal = volgas naar voren
R = Reverse = volgas naar achteren
Door een linksom draaien van de 3-D-Hotkey kan de drosselfunctie
worden omgepoold. Een draaiing naar rechts zorgt weer voor de nor-
male toestand ( zie ook hfdst. 7.1.4 asymmetrische Drosseltrimming).
7.1.4 Asymmetrische drosseltrimming (G-TR)
Met deze functie legt men vast, of de trimming van de motordrossel-
functie gelijkmatig over het hele stuurbereik, of alleen maar in het sta-
tionaire bereik moet werken. Het is raadzaam deze functie bij het aan-
sturen van de carburateur van een verbrandingsmotor toe te passen,
zodat de trimming alleen maar het stationaire bereik beïnvloedt en
niet de volgaspositie.
Na de keuze van deze functie knippert
op de display het symbool “OFF”. Door
rechts draaien van de 3-D-Hotkey
wordt “ON”, door links draaien “OFF”
geselecteerd.
Deze functie staat in verband met
de functie drosselompoling,
hfdst.7.1.3. Let u er op, dat zowel
de drossel-richting als ook de
trimming juist zijn ingesteld.
7.1.5 Dual-Rate schakelaar (DRSC)
In dit menu wordt vastgelegd, voor welke functie(s) de Dual-Rate
schakelaar effectief is. De Dual-Rate schakelaar moet op aansluit-
plaats 4 van de aansluitprint worden gemonteerd (zie afbeelding blz.
10). De instelling van de gewenste schakelfuncties volgt door rechts-
of linksdraaien van de 3-D-Hotkey.
Het bijbehorende DRSC-nummer wordt knipperend getoond. Boven-
dien wordt door een kleine pijl onder het functienummer de toewijzing
verduidelijkt (de verklaring van de D/R-functie en instelling van de
waarden volgt in hfdst. 7.8).
Daarbij zijn er 4 mogelijke combinaties:
7.1.6 akoestisch signaal (BEEP)
Met deze optie kunt u het piepsignaal, dat bij gebruik van de toetsen
en bij invoer piept, uitzetten. Ook bij uitgeschakelde pieper blijven de
alarmfuncties voor mix-alarm en onderspanningsalarm bewaard.
De aangegeven akoestische signalen zijn natuurlijk alleen bij een
ingeschakelde pieper te horen.
Door een rechts draaien van de 3-D-
Hotkey wordt er op “ON” , door een
links draaien op “OFF” geschakeld. Bij
het inschakelen van de pieper klinkt
deze kort.
7.1.7 Taalkeuze (NED)
De software van de FX-18 is 3-talig uitgevoerd. U kunt beschikken
over de talen Duits, Engels en Frans.
De gewenste taal kan in dit menu worden ingesteld. Na de keuze van
deze optie wordt op de display knipperend de nu actieve taal
getoond.
Door rechts- of linksdraaien van de 3-
D-Hotkey wordt een andere taal voor
de menudialoog geselecteerd.
DEU=Duits ITA= Italiaans
ENG=Engels SPA= Spaans
FRA=Frans NED= Nederlands
16
Trim-
bereik
Normaal
Reverse
DRSC 1
1 - rolroer
DRSC 2
1 - rolroer
2 - hoogteroer
DRSC 3
1 - rolroer
4 - richtingsroer
DRSC 4
1 - rolroer
2 - hoogteroer
4 - richtingsroer
S
Q
GH
Bestelnummer
F4090 - F4091 - F4092
F4095 - F4096 - F4097
7.1.8 Onderspanningsalarm (VOLT)
Bij dit menupunt wordt de spanningswaarde vastgelegd, waarbij het
onderspanningsalarm gaat klinken. Het instelbereik loopt in stappen
van 0,1 Volt tussen 8,5 en 9,5 Volt.
Na het kiezen van dit menu knippert op
de display de op dit moment ingestelde
drempel van het onderspanningsalarm.
Door draaien van de 3-D-Hotkey kan
de gewenste spanningsdrempel wor-
den ingesteld.
Deze functie dient er toe, het onderspanningsalarm aan verschillende
accutypen en –capaciteiten aan te passen.
Let op: stelt u alstublieft geen te lage alarmdrempel in. Het is raad-
zaam de drempel liever iets te hoog dan te laag te kiezen. De nomi-
nale spanning van een 8-cellig zenderaccupakket ligt bij 9,6 Volt,
deze waarde zal de accu ook lang volhouden, om dan langzaam in de
richting van 8,8 Volt te dalen. Vanaf ongeveer deze spanning zakt de
accuspanning dan sneller af. Normaliter ligt deze “knik” bij 1,1 Volt
per cel, dus bij 8,8 Volt voor de hele zenderaccu. Bij accu’s met een
kleine capaciteit en bij NiMH-accu’s raden we aan een iets hogere
waarde (ca. 9 Volt) in te stellen, zodat u genoeg tijd over houdt, om
bijvoorbeeld ook een zweefvliegtuigmodel dat zich op grote hoogte
bevindt, veilig te kunnen landen. Bij andere toepassingen, waarbij
men de zender relatief snel na het klinken van het onderspannings-
alarm uit kan schakelen, mag de drempel gerust ook op 8,6 Volt wor-
den ingesteld om een lange zendtijd te hebben. Controleert u de
overgebleven zendtijd, door de zender met uitgeschoven antenne
thuis aan te zetten en de tijd tussen het onderspanningsalarm en de
absolute bodemwaarde van 7,5 Volt te meten.
7.1.9 Multi-Switch-Prop functie (MULT)
Wanneer de zender in de PCM-modus gebruikt wordt, is het nodig
het/de overeenkomstige kana(a)l(en) voor de Multi-Switch of Multi-
prop uitbreidingsmodulen te selecteren. Daarmee worden de desbe-
treffende kanalen voor de bijzondere modulatie van de Multi-Modulen
geschikt gemaakt. Een kanaal, dat voor Multi-Prop gebruik is gese-
lecteerd, kan niet meer voor een “normale”stuur- of mixfunctie wor-
den gebruikt.
Belangrijk: Ook bij de Multi-Switch of Prop-Decoder moet de schake-
laar op PCM-gebruik worden omgezet. Bij FM gebruik is een instel-
ling aan de zender niet nodig, maar moet de Multi-Decoder op PPM-
modulatie omgeschakeld worden. Door draaien van de 3-D-Hotkey
worden maximaal 2 van de kanalen 5…8 voor Multi-Prop gebruik
geselecteerd.
- Linksomdraaien activeert de 1e
kanaalkeuze (linkse cijfer) van
5…8, resp. deactiveert deze door
“-“ te kiezen.
- Rechtsomdraaien activeert de 2e
kanaalkeuze (rechtse cijfer) van
5…8, resp. deactiveert deze door
“-“ te kiezen.
In het voorbeeld zijn de kanalen 5 en 6 voor Multigebruik geactiveerd.
Wanneer er geen Multi-Modulen aan-
gesloten zijn, mag er ook geen kanaal
geselecteerd worden.
Display op aanduiding “-“ zetten, de
Multi-functie is uitgeschakeld.
7.1.10 Modelgeheugenreset (REST)
In dit menu kunt u de modelgegevens van de actieve geheugenplaats
wissen, d.w.z. terugbrengen naar de fabrieksmatige instellingen
(Reset).
Reset (wissen)
- 3-D-Hotkey indrukken, de vraag of u werkelijk wilt wissen verschijnt
door het symbool OK?
- Als er niet gewist moet worden, de 3-D-Hotkey direct loslaten.
- Als gegevens gewist moeten worden, 3-D-Hotkey ca. 2 secon-
den ingedrukt houden.
- Op het startdisplay knipperen de symbolen “SET” en ”REST” en de
pieper klinkt 1 keer, als teken dat er gewist wordt.
- Na het wissen toont de pieper met dubbel signaal en de aanduiding
“REST” stopt met knipperen.
7.2 Modelgeheugen-keuze (MODL)
De zender biedt standaard 12 model-
geheugenplaatsen, alle toegepaste
modelinstellingen worden hierin opges-
lagen. Voor verschillende modellen en
toepassingen kunnen daardoor heel
comfortabel individuele instellingen
opgeslagen en bij behoefte snel weer opgeroepen worden. Voor een
beter overzicht is elke modelgeheugenplaats genummerd en kan
bovendien van een korte modelbenaming van 4 letters voorzien wor-
den.
Door middel van CAMPac-modulen kan het modelgeheugen prak-
tisch onbegrensd worden uitgebreid (zie ook hfdst. 4.4). Gaat u naar
het keuzemenu-niveau en draait u de 3-D-Hotkey totdat op de
display “MODL” verschijnt. Door kort indrukken van de 3-D-Hotkey
wisselen naar de instelmodus.
- Display toont het actieve modelgeheugen, hier Nr.10
- Draaien van de 3-D-Hotkey kiest het nieuwe modelgeheugen (9)
uit. Op de display wordt bovenaan het actieve (10) en onderaan het
nieuw te kiezen geheugen (9) getoond.
- 3-D-Hotkey 2 seconden lang indrukken, het nieuwe modelge-
heugen wordt overgenomen en is dan actief.
Ter bevestiging klinkt de pieper en de display toont boven en
onder het nieuw gekozen modelgeheugen.
Belangrijke aanwijzing:
De modulatie PCM of PPM wordt met elk model opgeslagen.
Waneer in het nieuw geselecteerde modelgeheugen een andere
modulatie opgeslagen is dan het laatst gekozen, dan knippert het
PPM resp. PCM symbool op de display.
Dit is het signaal, dat de zender uit- en aangezet moet worden,
om de nieuwe modulatie te activeren.
17
1e. Multikanaal
2e. Multikanaal
Bestelnummer
F4090 - F4091 - F4092
F4095 - F4096 - F4097
Het menu voor de modelgeheugenkeuze (MODL) heeft nog meer
functies, wat door de pijl naar rechts wordt aangeduid. Door een
korte druk op de S-toets komt u in het volgende menupunt, “model-
geheugen kopiëren”.
7.2.1 Modelgeheugen kopiëren (COPY)
Deze functie maakt het mogelijk, modelgeheugens te kopiëren. Dat is
een heel nuttige functie, wanneer men een tweede, soortgelijk model
wil programmeren.
Men kopiëert een modelgeheugen naar een andere geheugenplaats,
verandert de modelnaam en corrigeert de instellingen voor het nie-
uwe model. Hierdoor bespaart men zich het hernieuwde instellen van
de basisfuncties en verkort de instellingstijd aanzienlijk.
- Allereerst toont het menu COPY in de bovenste en onderste regel
hetzelfde modelgeheugen.
- Door draaien van de 3-D-Hotkey wordt de modelgeheugenplaats
gekozen, waarin gekopiëerd moet worden.
- Het bovenste modelgeheugennummer (10) laat zien van waar uit
gekopiëerd wordt, het onderste (9) toont aan, waarheen gekopi-
ëerd wordt.
- 3-D-Hotkey gedurende 2 seconden indrukken.
- Het kopiëerproces wordt akoestisch met de pieper aangeduid:
- 1 x piepen -> start van het kopiëerproces.
- 2 x piepen -> einde van het kopiëerproces.
Hiermee zijn de modelgegevens van het actuele geheugen (10) naar
het nieuw uitgekozen geheugen gekopiëerd. Er wordt echter niet van
geheugen gewisseld. Wilt u de nieuwe geheugenplaats activeren, dan
moet u zoals eerder beschreven het menu ‘modelgeheugenkeuze’
gebruiken, dat door indrukken van de “H-toets” bereikt wordt.
7.2.2 Modelnaam invoeren
Door middel van het opnieuw indrukken van de S-toets komt u in het
instelmenu voor de modelnaam.
- Als eerste knippert de eerste letter (hier “M”), door draaien van de
3-D-Hotkey kunt u nu alle letters, cijfers en enkele bijzondere
tekens kiezen om daarmee een modelnaam samen te stellen.
- Door indrukken van de S-toets komt men bij de volgende letter,
met de H-toets gaat u er één terug.
- In totaal kan de modelnaam 4 letters beslaan. Wanneer de laatste
letter ingevoerd is, verdwijnt de pijl op de display als teken, dat er
geen verdere ingave meer mogelijk is. Door het indrukken van de
H-toets gedurende 1 seconde springt u een niveau hoger naar het
keuzemenu-niveau.
7.3 Modeltype selecteren (TYPE)
Voor het sturen van complexe modelv-
liegtuigen zijn er veel automatische ver-
bindingen van stuurbewegingen nodig.
Om dit voor de gebruiker te vergemak-
kelijken, biedt de FX-18 zender een
groot aantal voorgeprogrammeerde
functies (mixmenu’s).
De nieuwe functiemenu’s worden in het bestaande basismenu inge-
voegd en verschijnen voor de basisfunctie “PARA”.
Door middel van 3-D-Hotkey en display worden de voor het model
noodzakelijke mixers geactiveerd en de mixwaarden ingesteld.
De mixmenu’s zijn voor de verschillende modeltypen geoptimali-
seerd.
De volgende modeltypen kunnen geselecteerd worden:
BASC
Basismenu voor het instellen van de
belangrijkste functies en het gebruik
van eenvoudige modellen, alsmede
voor functionele modellen zoals sche-
pen en trucks.
MOTO
Naast het basismenu worden speciale,
voorgeprogrammeerde mixfuncties
voor motorvliegtuigen geactiveerd.
ZWEV
Naast het basismenu worden speciale,
voorgeprogrammeerde mixfuncties
voor zweefvliegtuigen geactiveerd.
HELI
Naast het basismenu worden omvan-
grijke, voorgeprogrammeerde mixfunc-
ties voor helicoptermodellen geacti-
veerd.
Keuze van het modeltype:
- Menu TYPE uitkiezen en 3-D-Hotkey indrukken.
- Door middel van de draaiknop BASC- MOTO –ZWEV of HELI
selecteren.
- 3-D-Hotkey indrukken, de veiligheidsvraag OK? verschijnt, knop
ingedrukt houden tot de aanduiding SET verschijnt en de zender
door middel van een dubbele piep na 3-4 seconden bevestigt,
dat het modeltype gewijzigd is.
- Door het loslaten van de 3-D-Hotkey na de vraag OK? kan het
proces afgebroken worden.
7.4 Servo-ompoling (OMPO)
Met deze functie kunnen de servo-dra-
airichtingen van alle acht servo’s elec-
tronisch worden omgepoold. Daardoor
hoeft er bij de montage van de servo’s
in het model geen rekening meer
gehouden te worden met hun draairich-
ting.
18
Bestelnummer
F4090 - F4091 - F4092
F4095 - F4096 - F4097
U kunt de servo’s zo in het model inbouwen, dat de stuurstangen zo
rechtlijnig mogelijk lopen, en achteraf de draairichting electronisch
kiezen.
Met de S- of H-toets
wordt het juiste kanaal
uitgekozen, het cijfer
knippert.
Door een draaibeweging van de 3-D-Hotkey naar links wordt op
“Reverse” (R), door een draaibeweging naar rechts weer op de nor-
male draairichting (N) omgeschakeld. Een pijl boven of onder elk ser-
vokanaalnummer duidt de gekozen draairichting overzichtelijk aan.
7.5 Servomiddenpunt-verstelling (STRM)
Bij het inbouwen van servo’s in een
model is het in principe het beste, om
deze zó in te bouwen, dat de servoarm
bij neutraalstelling van de trimming op
de zender ook precies in het midden
staat. Is een afwijking onvermijdelijk of
treedt er bij servo’s van een ander merk een afwijking van de midden-
stelling op, dan kan deze functie gebruikt worden om de servo’s van
alle acht functies exact in het midden te zetten.
Navigeert u door het instelmenu en
kiest u met de S- of H-toets het gewen-
ste servokanaal uit. Door draaien van
de 3-D-Hotkey de neutraalstelling van
de gekozen servo instellen.
Het instelbereik ligt tussen –125% en +125%. Door indrukken van de
3-D-Hotkey gedurende 1 seconde wordt de oorspronkelijke toestand
weer hersteld (0%).
Bovenstaande displays laten enkele voorbeeldinstellingen zien.
Let u er op, dat de afwijking van het midden
niet te groot wordt, omdat er anders duidelijk
verschillende servo-uitslagen voor de beide
kanten ontstaan. Deze functie is niet bedoeld,
om de roeren van een model te trimmen.
Voor bijzondere toepassingen kan de midden-
verstelling tot op 125% worden ingesteld, dan
draait de servo alleen nog in één richting,
maar wel met de volledige uitslag.
7.6 Servouitslag-instelling (ATV)
Deze functie maakt het mogelijk, de servou-
itslag voor elke kant apart in een bereik van
0 tot +/- 125 % van de totale servouitslag
inclusief trimming, in te stellen. Dit is nodig
om te verhinderen, dat de servo een grotere
uitslag heeft, dan een mechanische begren-
zing , b.v. een roeraansturing, dit toelaat. De
functie werkt op het betreffende servokanaal
en verkleint ook alle bijgemixte functies. De
veranderde instelling werkt ook proportioneel
door op de trimweg en de ingestelde Dual-Rate percentages.
- Boven in de display wordt door een kleine pijl onder de rij cijfers het
geselecteerde kanaal aangeduid.
- Navigeert u naar het instelmenu en kiest u met de S- of H-toets het
gewenste servokanaal uit.
Veranderingen aan de instellingen hebben alleen effect op dit
servokanaal.
In het afgebeelde voor-
beeld kan bij het model
met het nummer 10, de
servouitslag voor het 1e
kanaal (rolroer links)
veranderd worden. De pijl geeft aan, welke draairichting er op dit
moment geprogrammeerd worden kan. Door de bijbehorende stuur-
knuppel te bedienen kan de andere draairichting worden ingesteld.
Bij de horizontale stuurknuppelfuncties
wijst de pijl naar rechts en links, dieno-
vereenkomstig bij de verticale stuur-
knuppelfuncties naar boven resp.
beneden. Met de S-toets of H-toets
wordt een ander kanaal geselecteerd.
Door het draaien van de 3-D-Hotkey
kan de uitslag als percentage van 0 tot
125%, maar ook van 0 tot –125% wor-
den ingesteld. Deze handeling wordt
voor elke kant van een functie apart
verricht. Indrukken van de 3-D-Hotkey
gedurende 1 seconde zet terug naar de
beginwaarde (100%).
Wordt een servouitslag via de 3-D-Hot-
key van een negatief teken voorzien
(hier –20%), dan draait de servo bij het
bedienen van de stuurknuppel steeds
in dezelfde richting. Hiermee kunnen
bijzondere stuureffecten bij speciale
modellen worden bereikt.
7.7 Stuurknuppelweginstelling (AFR)
Functie voor het instellen van de stuurelement-uitslagen voor elke
kant apart, in een bereik van 0…100%.
In tegenstelling tot de eerder
beschreven servo-uitslagverkleining
heeft deze functie ook effect op geac-
tiveerde mixfuncties. Een stuurknup-
pelwegvermindering heeft daardoor
invloed op de bijmix-hoeveelheid,
wanneer 2 functies op een servo gemixt worden.
19
0-125%
links
0-125%
rechts
0-100%0-100%
Bestelnummer
F4090 - F4091 - F4092
F4095 - F4096 - F4097
Dat betekent, dat 2 verschillende stuurelementen met verschillende
mixwaarden op een servo effect hebben.
Een verdere gebruiksmogelijkheid is te vinden in de moderne autopi-
loot-systemen, die de eigenschap hebben om stuuruitslagen te ver-
groten resp. te verkleinen. Met de stuurknuppelweginstelling kan dit
gecorrigeerd worden, wat invloed heeft op de pirouettesnelheid van
een helicopter.
Nog een mogelijkheid is, om de instelling van deze functie te verklei-
nen tot 0%, daardoor is het stuurelement inactief en kan het kanaal
voor een bijmixing (V-Mix) gebruikt worden, zonder dat een onbe-
doeld verstellen van het stuurelement ongewenste gevolgen heeft.
Boven in de display wordt door een kleine pijl onder de getallenreeks
het geselecteerde kanaal aangeduid.
Veranderingen van de instellingen hebben effect op alle kanalen,
waarmee het stuurekelement-kanaal gemixt is.
In het afgebeelde voor-
beeld kan bij model
nummer 10 de stuur-
knuppeluitslag voor het
1e kanaal veranderd
worden.
De pijl geeft aan, welke richting op het moment geprogrammeerd kan
worden. Door het bewegen van het bijbehorende stuurelement wordt
de andere kant gekozen.
Bij de horizontale stuurfuncties wijst de
pijl naar rechts en links, evenzo bij de
verticale functies naar boven resp.
beneden. Met de S-toets of de H-toets
wordt een ander kanaal gekozen.
Draaien van de 3-D-Hotkey verandert
de uitslag van 0 tot 100%. Indrukken
van de 3-D-Hotkey gedurende 1
seconde zet alles terug op de begin-
waarde (100%).
7.8 Servouitslag-verkleining (D/R)
De uitslagomschakeling, ook wel Dual-
Rate ( twee hoeveelheden) genoemd,
maakt een omschakelen tussen de
beide uitslaghoeveelheden d.m.v. een
externe schakelaar mogelijk, ook tij-
dens het vliegen. Daarbij kan de roeru-
itslag bij gelijke stuurknuppelbeweging na het bedienen van de scha-
kelaar zowel groter, als ook kleiner worden.
Zonder schakelaar is de functie de hele tijd “ON” en kan gebruikt
worden, om een gelijkmatige, naar beide kanten werkende uitslag-
verkleining te bewerkstelligen.
Ze heeft dan alleen effect op de functie van de geselecteerde stuur-
knuppel, alsmede op alle andere functies die vanuit deze stuurknup-
pel beïnvloed (gemixt) worden. Andere bijgemixte signalen, die op
dezelfde servouitgang zijn toegewezen worden daardoor niet beïnv-
loed, in tegenstelling tot de functie ‘servouitslag-instelling’.
De externe schakelaar wordt verbonden met aansluiting 4 (zie
ook afbeelding hoofdstuk 4.7). Men kan 1, 2 of alle 3 functies
schakelen.
Hiervoor moet u in het menu PARA/DRSC de schakelaar(s) dieno-
vereenkomstig programmeren. (zie ook menu “PARA” hoofdstuk
7.1.5).
De grafiek toont de karakteristiek van de verschillende stuuruitslagen.
Het verloop is in beide gevallen lineair. Na de omschakeling bedraagt de
servoweg bij volledige stuurknuppelbeweging nog maar 60%.
Deze optie is beschikbaar voor de 3 roerfuncties (rol-, hoogte-, rich-
tingsroer).
In het bovenste deel van de display wor-
den de functies aangeduid, waarvoor
een stuuruitslagverkleining mogelijk is.
De pijl eronder geeft aan, welke functie
geselecteerd is, om ingesteld te gaan
worden.
Met de S-toets wordt de volgende func-
tie gekozen. Het knipperende %-sym-
bool geeft aan, dat de instellingen door-
gevoerd kunnen worden, hiervoor moet
de 3-D-Hotkey worden gedraaid.
Een draaiing naar links heeft een verkleining van de stuuruitslag tot
gevolg, een draaiing naar rechts een vergroting van de waarde. Op de
display wordt de ingestelde stuuruitslag als percentage tussen de 0 en
100% aangeduid. Door een druk op de draaiknop van ongeveer 2
seconden komt u terug in de uitgangspositie (100%).
Uit veiligheidsoverwegingen moet u de Dual-Rate-functie niet tot
0% reduceren, omdat anders de stuurfunctie niet meer werkt. De
minimale waarde moet 20% bedragen.
Een uitzondering is, wanneer men deze stuurknuppel bewust geen
functie toekent, omdat u dit stuurkanaal wilt gebruiken voor een
zelf ingestelde mixfunctie (V-MIX).
7.9 Exponentieel-functie (EXPO)
Met deze “EXPO”- functie beïnvloedt u
de karakteristiek van de stuurknuppels,
het lineaire verband tussen stuurknuppe-
luitslag en servouitslag wordt in een niet-
lineaire (exponentiële) uitslag veranderd.
Dit maakt een fijngevoeliger sturen ron-
dom de neutraalpositie mogelijk.
In het bovenste deel van de display wor-
den de stuurknuppels 1…4 aangeduid,
waarvoor EXPO beschikbaar is. De pijl
onder de “1” toont aan, dat nu voor stu-
urfunctie 1 de instelling ingevoerd kan
worden. Het %-symbool knippert om
aan te geven, dat u nu kunt verstellen.
20
stuuruitslag
servouitslag
Bestelnummer
F4090 - F4091 - F4092
F4095 - F4096 - F4097
Let op: in het Heli-programma heeft de gasfunctie (3) geen expo-instel-
ling, omdat de karakteristiek via een 3-punts-curve ingesteld kan wor-
den.
Met een draaiing van de 3-D-Hotkey
stelt men het gewenste percentage voor
de exponentieel-functie in. Door de 3-D-
Hotkey gedurende 1 seconde in te druk-
ken wordt de beginwaarde (0%) weer
hersteld.
Voor snelle vliegtuigmodellen wordt heel vaak een degressieve stuurka-
rakteristiek (negatief voorteken) ingeprogrammeerd.
Zo’n instelling maakt een fijngevoelig sturen rondom de middenpositie
van de betreffende stuurfunctie mogelijk, zonder dat men de volledige
uitslag hoeft te missen, wanneer de stuurknuppel ‘in de hoek’ wordt
gedrukt.
Ook bij het trainen van beginners is zo’n functie zinvol.
De exponentiële curve kan in beide richtingen veranderd worden:
Positief teken -> groot
stuureffect rondom de
neutrale positie, afne-
mend richting volledige
uitslag (grafiek 1)
Negatief teken -> klein
stuureffect rondom de
neutrale positie, toene-
mend richting volledige
uitslag (grafiek 2)
In elk geval blijft de
totale uitslag behou-
den.
De rechte lijn stelt het normale, lineaire verloop van de stuurknuppeluits-
lag voor (instelwaarde 0%).
De ingestelde exponentieelinstelling heeft dan effect op de functie van
de gekozen stuurknuppel, als ook op alle andere functies die vanuit deze
stuurknuppel beïnvloed (gemixt) worden.
Bijgemixte signalen van andere stuurfuncties, die op dezelfde servouit-
gang werken, worden daardoor niet beïnvloed.
De exponentieelfunctie is altijd actief, kan echter via een schakelaar op
aansluitplaats 4 tussen 2 instellingen omgeschakeld worden (behalve
kanaal 3 “gas”).
De schakelaar op aansluitplaats 4 schakelt D/R en exponentieel.
Wanneer de D/R-schakelaar ook voor de Dual-Rate functie gebruikt
wordt, wordt ook de exponentieelfunctie mee omgeschakeld. In dit
geval moeten voor beide schakelaarposities dezelfde exponentieelin-
stellingen voorgenomen worden.
Dit is geen beperking, aangezien normaal gesproken óf de D/R óf de
EXPO-functie voor een stuurknuppel ingesteld wordt en in het menu
PARA/DRSC ook de stuurknuppels geselecteerd kunnen worden, die
met de schakelaar op aansluitplaats 4 bediend worden.
Een exponentieelinstelling heeft ook effect op een stuurfunctie, waar-
voor al een D/R uitslagverkleining ingeprogrammeerd is.
7.10 Verbindingsmixer (VMX1-3)
Een bedienen van een stuurknuppel
heeft normaal gesproken alleen effect op
de servo, die op dit kanaal is aangeslo-
ten. Moet de stuurknuppel ook nog
effect hebben op een andere servo, dan
spreekt men van mixen.
Er wordt electronisch een deel van de stuuruitslag op een ander kanaal
gemixt. Daarbij kan de grootte en de richting van dit deel worden inge-
steld.
De software van de FX-18 beschikt over drie V-mixers met Dummy- en
Offsetfunctie. Met deze mixers kunt u stuurfuncties naar keuze mixen
met servokanalen.
De mixfunctie kan tijdens het vliegen (varen, rijden) door een externe
mixerschakelaar aan- en uitgeschakeld worden, tevens kunt u het effect
van de mixers met behulp van een mixerregelaar verstellen. Bovendien
kunt u de effect van de trimming bepalen.
De bediening en de instelling is voor alle drie V-mixers (VMX1-3) iden-
tiek. Alleen de mixer-schakelaars en –regelaars moeten op de print op
een andere positie worden aangesloten (zie hoofdstuk 4,7 ‘aansluiten
van de optiemodulen’).
Het mixen gebeurt vanuit een stuurfunctie (Master) naar een servokanaal
(Slave).
Navigeert u naar het instelmenu van de
V-Mix 1. Allereerst knippert de SET en
%-aanduiding, als teken dat de gewen-
ste waarde kan worden ingevoerd.
Door het draaien van de 3-D-Hotkey de
gewenste waarde instellen. Percentages
met het teken “+” werken in dezelfde
richting als de stuurknuppeluitslag, die
met “-“ in de tegengestelde richting.
Door middel van de S-toets in het menu
verdergaan tot “INH” knippert. (Inhibit
betekent dat de mixfunctie niet actief is).
3-D-Hotkey naar links draaien, mixer
wordt ingeschakeld, display toont “ON”.
De mixer is nu permanent ingeschakeld.
Wanneer op stekkerplaats 1 een externe
mixerschakelaar aangesloten is, kan de
V-mixer hiermee uitgezet worden (
display toont “OFF” ).
21
stuuruitslag
servouitslag
grafiek 1
(+%)
grafiek 2
(-%)
Bestelnummer
F4090 - F4091 - F4092
F4095 - F4096 - F4097
Met S-toets verdergaan in het menu tot
“MAS” knippert. 3-D-Hotkey draaien
en stuurfunctie (Master) b.v. 3 kiezen.
De pijl boven de reeks MAS toont het
geselecteerde master-kanaal.
S-Toets indrukken, “SLV” knippert nu.
Door draaien van de 3-D-Hotkey het
gewenste servokanaal uitkiezen.Wij
kiezen in het voorbeeld nr. 2. De pijl
onder de SLV-reeks toont het gekozen
slave-kanaal.
7.10.1 Offsetinstelling (OFST)
S-toets indrukken. In het volgende
menupunt verschijnt “OFST”. Hier
wordt bepaald, vanaf welke positie van
de master-stuurknuppel de bijmixing
moet plaatsvinden.
Normaal gesproken is dit de midden-
positie van de stuurknuppel.
Bij enkele toepassingen, bijvoorbeeld bij het aansturen van landings-
kleppen, is het handig om vanuit de eindpositie van de stuurknuppel
bij te mixen.
Brengt u daartoe de masterstuurknuppel in de gewenste positie en
drukt u de 3-D-Hotkey gedurende 2 seconden in. Op de display ver-
schijnt “OK?”, de nieuwe positie wordt opgeslagen. Ter bevestiging
klinkt de pieper 2 keer. In ons voorbeeld zetten we het Offsetpunt op
‘motor stationair’.
7.10.2 Trim-mixen (TRIM)
S-toets indrukken. Met deze functie
wordt gekozen, of de digitaal-trimming
van het masterkanaal ook voor de
slave-stuurfunctie effect moet hebben.
Dat is nodig wanneer men b.v. bij
modellen aparte hoogteroerservo’s
ingebouwd heeft. Beide roeren worden voor 100% met elkaar gemixt
en men spaart een V-kabel uit.
Hierbij moet natuurlijk de trimming op beide hoogteroerhelften effect
hebben.
Door draaien van de 3-D-Hotkey naar links, resp. rechts schakelt men
de trimbijmixing aan of uit.
In ons voorbeeld blijft de instelling op “OFF”.
Hiermee zijn alle instellingen doorgevoerd. De display laat een volle-
dig geprogrammeerde mixer zien.
Daarbij functioneert de motordrossel als master-kanaal (3) met een
mixhoeveelheid van +20% op het hoogteroer (slave-kanaal 2).
Deze mixer heeft als effect, dat bij volgas een hoogteroeruitslag van
20% naar beneden plaatsvindt, om het model bij volgas van de motor
niet te sterk te laten stijgen.
Zo’n mixer is vaak raadzaam bij sterk gemotoriseerde electromodel-
len (Hotliner) of bij motor-trainermodellen.
Afhankelijk van de inbouwpositie van de hoogteroerservo kan het
nodig zijn, het teken van + naar – te veranderen, om het hoogteroer
omlaag te laten gaan.
Bij een modelvliegtuig moet vaak de optimale mixwaarde door testv-
luchten worden vastgesteld.
De comfortabele VMIX van de FX-18 maakt het mogelijk om het van
te voren ingestelde percentage met een externe mixerregelaar met
+/-25% te oversturen. Daarmee kan men perfect de optimale waarde
tijdens het vliegen bepalen. Sluit u hiervoor (zoals op bladzijde 10
beschreven) een externe mixertrimmer aan op aansluiting 1 en maakt
u de regelaar actief (zie ook hfdst. 7.15).
7.10.3 Dummyfunctie
Zoals de hiernaast afgebeelde display
aangeeft, maakt de software het ook
mogelijk, om “geen” master-kanaal te
selecteren. Dat betekent, dat de inge-
stelde mixwaarde naar het uitgekozen
slave-kanaal gemixt wordt.
In dit voorbeeld wordt een waarde van 5% op het hoogteroerkanaal
(als hoogteroer naar beneden) bijgemixt. Dat kan men gebruiken, om
b.v. bij een speedvlucht het hoogteroer niet voortdurend in deze posi-
tie te hoeven houden. Ook voor het instellen van vaste toerentallen of
servoposities is deze functie geschikt.
DE VMIX 1 tot 3 worden allemaal op dezelfde manier ingesteld en
bediend.
Stekker mixerschakelaar mixerregelaar
V-MIX 1 1 1
V-MIX 2 2 2
V-MIX 3 3 3
Bijzonderheid stick-to-stick-mixen
Alle mixfuncties van de VMIX1-3 hebben direct effect op het aanges-
loten servokanaal.
Zijn er al andere voorgeprogrammeerde mixfuncties (V-staart, X-MIX)
actief, dan kan er een overlapping van mixers ontstaan. Deze nieuwe
manier van mixen van stuurknuppel naar stuurknuppel (stick to stick)
heeft als voordeel, dat men binnen al bestaande mixfuncties gericht
bijmixen kan.
Daarbij kan, afhankelijk van het type mixer, in de stuurfunctie bij-
gemixt worden die een tegengestelde servofunctie bedient, of in
een stuurfunctie met gelijklopende servofunctie.
Een interessant voorbeeld is de combinatie van de X-mixer met een
V-mixer om deze bij een model (b.v. Robbe Hunter) met aparte hoog-
teroeren te verbinden, en bij bediening van de rolroerfunctie als “ach-
terste rolroer” (AILVATOR) mee te sturen. Het resultaat zijn betere rol-
len om de langsas.
Gaat u hiervoor als volgt te werk:
Aansluiting van de servo’s aan de ontvanger:
1=rolroer
2=hoogteroer
3=richtingsroer
4=motordrossel/motorregelaar
5=hoogteroer (2e servo)
Kruismixer X-mix activeren, instelling : Master = ch 2, Slave = ch 5,
mixhoeveelheid telkens 100% (zie ook de hierna volgende beschrij-
ving van de X-MIX)
Daarna de V-Mix 1 kiezen, activeren en van MAS 1 op SLV 5 mixen,
hoeveelheid 50-100%, trimming aan.
Hiermee zijn de instellingen voltooid.
22
Bestelnummer
F4090 - F4091 - F4092
F4095 - F4096 - F4097
7.11 Kruismixer (XMIX)
Een mixer, waarbij twee gelijkwaardige
functies met elkaar gemixt worden,
wordt als dubbel- of kruismixer aange-
duid. Er zijn dan twee master-functies.
Een voorbeeld hiervan is de mixer voor delta-modelvliegtuigen. Bij
het bedienen van het hoogteroer moeten beide roeren naar boven
uitslaan, bij het bedienen van de rolroeren moet een roer naar bene-
den, de andere naar boven uitslaan, dus “tegengesteld”. De ene keer
is het rolroer de “gever” resp. master, de andere keer is het hoogte-
roer de “gever” resp. de master-functie. Er wordt dus gelijkwaardig in
beide richtingen gemixt.
De software van de FX-18 beschikt over een vrij programmeerbare
kruismixer (XMIX), dat wil zeggen, dat men tussen de stuurfuncties 1-
8 vrij kan kiezen. In het volgende voorbeeld worden de roerfuncties
voor een deltamodel gemixt. Daarvoor moeten de stuurfuncties 1 (rol-
roer) en 2 (hoogteroer) met elkaar gemixt worden.
In het instelmenu knippert als eerste de
%-aanduiding en boven links in de
display verschijnt “MAS”. De pijl boven
het cijfer b.v. 3 duidt aan, dat de mix-
waarde (%) voor de stuurfunctie 3 inge-
steld wordt. Laat u de waarde voorlo-
pig op +50%.
Met de S-toets gaat u verder in het
menu, nu verschijnt “SLV” en de pijl
wisselt boven het cijfer b.v. 4. Nu kan
de mixwaarde (%) voor de stuurfunctie
4 ingesteld worden. Ook hier voorlopig
op 50% laten staan.
Verder met S-toets tot “INH” (INH=
mixfunctie uitgeschakeld) knippert ,
door draaien van de 3-D-Hotkey naar
links de X-mix inschakelen (ON).
Nogmaals de S-toets indrukken, nu knippert “MAS” en de pijl in de
bovenste regel laat de gekozen stuurfunctie zien.
- Door draaien van de 3-D-Hotkey de functie 1 (rolroer) uitkiezen.
- S-toets opnieuw indrukken, nu knippert “SLV” en de 2e stuurfunc-
tie wordt geselecteerd.
- Onderste pijl met 3-D-Hotkey onder het cijfer 2 (hoogteroer) bren-
gen.
De mix van de stuurfuncties rol- en hoogteroer in nu ingesteld, met
telkens 50% aandelen voor hoogte- en rolroer. Afhankelijk van de
inbouwtoestand van de servo’s en aansturing kan het nodig zijn de
draairichting van de servo’s om te polen, of de mixrichting te veran-
deren, zodat de servo’s de ene keer “tegengesteld” en de andere keer
dezelfde kant op in de juiste richting lopen. Als eerste met de functie
servo-ompoling de hoogteroerfunctie zó instellen, dat de beide roeren
dezelfde kant op gaan.
Mocht de mixrichting dan in de verkeerde richting werken, zet u dan
het hoogteroer-mixpercentage (SLV 2) op –50%, zoals afgebeeld in
de display hiernaast.
Wilt u meer rolroereffect, dan moet het percentage voor “MAS” 1 ver-
hoogd worden. De mixpercentages zijn tussen 0 en +/- 100% onaf-
hankelijk van elkaar verstelbaar.
Deze X-mixer is ook geschikt voor het mixen van de motor en de stu-
urfunctie van rupsvoertuigen of 2-motorige scheepsmodellen. Hier
worden normaal gesproken de stuurfuncties motor (3) en stuur (1 of 4)
voor 100% met elkaar gemixt.
7.12 Digitale trimming
Een stuurknuppeltrimming is
nodig, om bij neutraalstelling
van de stuurknuppel een
model te krijgen, dat ook
rechtdoor rijdt, vaart of vliegt.
Kleine correcties van de mid-
denstelling worden met de
trimming bereikt.
Voor dit doel is de zender voorzien van een digitale trimfunctie. Deze
moderne manier van trimmen heeft het voordeel, dat na het opnieuw
gebruiken resp. het wisselen van modelgeheugen altijd de eerder
ingestelde trimwaarden behouden blijven resp. automatisch weer
ingesteld worden.
Een hernieuwd trimmen is niet meer nodig. De trimwaarden van het
model zijn in het betreffende modelgeheugen opgeslagen.
Elke knuppelfunctie heeft een microtoets met 2 schakelrichtingen.
Deze toetsen kunnen heel fijngevoelig bediend worden.
De positie van de trimming wordt op de display door zwarte vierkant-
jes aangeduid, die zich vanuit de middenpositie, meer of minder in de
richting van de verstelling van de trim bewegen.
Bij elk bedienen van één van de vier digitale trimmers klinkt de pieper,
zoadat er ook een akoestische controle van de veranderende instel-
lingen mogelijk is.
In deze afbeelding zijn alle vier trim-
mers in de neutrale positie. Dit is voor
elke trimmer zichtbaar aan de dubbele
pijl en het zwarte vierkantje, dat precies
in het midden staat.
Bedient men b.v. de trimming van de
rechter stuurknuppel in de verticale
richting naar voren, dan verschuift het
vierkantje overeenkomstig naar boven.
In totaal zijn er 30 trimstapjes naar elke
kant, per stapje wordt de servo met ca.
0,5° versteld. Omdat de lengte van de trimbalk op de display beperkt
is, worden afwisselend steeds één vierkantje en bij de volgende stap
2 vierkantjes getoond.
23
H
Q
Bestelnummer
F4090 - F4091 - F4092
F4095 - F4096 - F4097
8.5 Delta-mixer (DELT)
Deze mixer combineert de signalen
van het rol- en hoogteroer om een
delta- of staartloos model te kunnen
besturen. Het heeft dezelfde functie als
de XMIX (zie ook hoofdstuk 7.11), maar
is vast op het rolroer- en hoogteroerka-
naal geprogrammeerd. Bij het bewegen van de hoogteroerstuurknup-
pel gaan de servo’s dezelfde kant op, bij rolroerbewegingen tegenge-
steld.
Hierbij kunnen de uitslagen voor de rolroer- en hoogteroerfunctie
apart worden ingesteld, evenals een differentiëring voor de rolroer-
functie.
De linker rolroerservo wordt met de
ontvangeruitgang 1 (rolroer) en de
rechter met kanaal 2 (hoogteroer) ver-
bonden.
- Navigeert u in het keuzemenu naar het menu vleugelmixer (VLEU).
- Door kort indrukken van de 3-D-Hotkey komt u in het ondermenu
om Flaperon (FLPN) of Deltamixer (DELT) te kiezen, selecteert u
DELT door rechts te draaien.
- Door de S-toets in te drukken komt u in het instelmenu-niveau.
- Op de display wordt door pijlen onder de cijfers aangeduid, dat de
beide functies 1 en 2 gemixt zijn.
- De pijl boven de cijfers en het knipperende “SET en % “ geven aan,
dat nu de mixwaarde voor functie 1, rolroer, ingesteld kan worden.
- Door de 3-D-Hotkey te draaien kunt u nu de grootte van de
servouitslag als percentage tussen –100% en +100% invoeren.
De richtwaarde van 50% kunt u laten staan.
- Indrukken van de 3-D-Hotkey gedurende 1 seconde herstelt de
oorspronkelijke waarde (+50%) weer.
- Wanneer u nogmaals de S-toets indrukt wordt het hoogteroer-
kanaal (2) gemarkeerd. Op de boven genoemde manier kunt u nu
de uitslag voor het hoogteroer instellen.
Afhankelijk van de inbouwsituatie van de servo’s en de aansturing is
het nodig, de servodraairichting om te polen, of de mixrichting te ver-
anderen, zoadat de servo’s de ene keer ‘tegenovergesteld’en de
andere keer ‘synchroon’in de ‘juiste’richting lopen. Eerst met servo-
ompoling de hoogteroerservo’s synchroon laten lopen. Werkt de mix-
richting dan de ‘verkeerde’kant op, moet u het hoogteroer-mixper-
centage op –50% zetten.
Per model is het nodig, om verschillende uitslagen in te stellen. De
ervaring heeft geleerd, dat een model wat gevoeliger op het hoogte-
roer reageert en wat meer uitslag voor de rolroeren nodig heeft.
Let u bij de instellingen op de maximale roeruitslagen, wanneer
beide functies tegelijkertijd bediend worden!
Rolroer-differentiëring
- Door de S-toets opnieuw in te drukken wordt de rolroerdifferentië-
ring ingesteld.
Gewenst percentage met 3-D-Hotkey instellen.
- Tevens controleren of het naar
beneden draaiende rolroer een
gedifferentieerde (kleinere) uitslag
heeft.
Is dit niet het geval en is de servo-uitslag naar boven kleiner (gediffe-
rentieerd), dan moet u de S-toets indrukken. Nu knippert het teken
(+), draait u de 3-D-Hotkey naar links, het teken wordt “-“ de diffe-
rentiëring is nu omgepoold.
Verklaring:
0% geen differentiëring
50 % differentiëring met halve uitslag
100% Split-mode, alleen naar boven uitslaand rolroer is actief.
Aanwijzing: De mixfuncties DELTA en V-STAART sluiten elkaar uit
en zijn dan ook electronisch afgegrendeld. Wanneer één van de beide
functies actief is, kan de andere niet meer geactiveerd worden.
8.6 Welfkleppen-hoogteroer-mixer (FL-H)
Bij het uitdraaien van de kleppen (zie ook hfdst. 8.4) ontstaat bij veel
modellen een lastverandering om de dwarsas. De piloot moet dit door
een hoogteroeruitslag compenseren.
Ook daarvoor beschikt de software van de FX-18 over een mixer, die
deze compensatie automatisch uitvoert.
Het volgende voorbeeld gaat er van uit, dat in het menu VLEU de rol-
roeren zo geprogrammeerd werden dat ze als landingskleppen ca.
45° naar boven uitslaan. Dit vereist in de regel het bijmixen van een
hoogteroeruitslag naar beneden van ca. –10%.
Aanwijzing: afhankelijk van het modeltype en de aansturing van het
hoogteroer, kan het nodig zijn, wat hoogteroer naar boven bij te mixen
(+10%).
30
kanaal 1
kanaal 2
rolroer-uitslag
rolroer-uitslag
hoogteroer-uitslag
hoogte rolroer
Bestelnummer
F4090 - F4091 - F4092
F4095 - F4096 - F4097
- Navigeert u naar het keuzemenu “FL-H”.
- Door kort indrukken van de 3-D-Hotkey komt u in het instelmenu,
de aanduiding “%” knippert.
- Door draaien van de 3-D-Hotkey verandert men het percentage,
stelt u als richtwaarde –10% in. Indrukken van de 3-D-Hotkey
herstelt weer de oorspronkelijke waarde (+50%).
- H-toets indrukken, nu knippert “INH” (uit), door links draaien van de
3-D-Hotkey mixer inschakelen (ON).
- De mixfunctie is nu actief. Test u deze functie.
De optimale waarde kan via een aan stekkerplaats 7 aangesloten
externe mixerregelaar tijdens het vliegen bepaald en ingesteld wor-
den. Daarbij wordt de eerder ingestelde waarde met +/- 25%
overschreden.
Wanneer in het menu VLEU (hfdst. 8.4) de mixer (FLTR) actief is
worden daarin doorgevoerde neutraalpunt-veranderingen (Off-
set) en loos bereik-waarden (LIMT) voor deze mixer automatisch
meegenomen.
Programmeert men in dit menu een neutraalpuntverschuiving (S-toets
zo lang indrukken tot “SET” knippert en 3-D-Hotkey gedurende 1
seconde ingedrukt houden), dan werkt deze ook in het menu “VLEU”.
Daardoor hoeft men niet tussen de beide menu’s heen en weer te
springen.
Speciaal geval
Wanneer de mixer FLTR in het menu VLEU niet geactiveerd is,
kunt u over de totale rolroeruitslag als remklepfunctie beschik-
ken. In dit geval is het nodig, het neutraalpunt voor de hoog-
teroerbijmixing in dit menu in te stellen.
Gaat u als volgt te werk:
- S-toets indrukken tot “SET” knippert.
- Stuurfunctie voor de kleppen in de positie brengen, waarin de
kleppen ingedraaid (neutraal) zijn.
- 3-D-hotkey gedurende 1 seconde indrukken, het hoogteroer gaat
nu naar de neutrale positie, en wordt bij de sturing van de kleppen
vanaf deze positie bijgemixt.
Loos bereik (LIMT)
Ook deze functie hoeft u alleen dan in te stellen, wanneer de mixer
FLTR uitgeschakeld is, anders wordt de
waarde uit het menu VLEU, instelling
LIMT overgenomen. Net als bij het Off-
setpunt worden de hier doorgevoerde
instellingen overgenomen in het menu
VLEU/LIMT.
Wanneer de mixer FLTR in het menu VLEU niet geactiveerd is, kunt u
over de totale rolroeruitslag als remklepfunctie beschikken. In dit
geval de limit-functie voor de hoogteroer-bijmixing in dit menu instel-
len.
Gaat u als volgt te werk:
- S-toets indrukken tot “LIMT” knippert.
- Stuurfunctie voor de kleppen in de positie brengen, waarin de
kleppen ingedraaid (neutraal) zijn.
- 3-D-Hotkey gedurende 1 seconde ingedrukt houden, het hoogte-
roer gaat nu naar de nieuwe neutrale positie, en wordt bij het
aansturen van de kleppen vanaf deze positie bijgemixt.
- Door het wisselen van het + of - teken, door middel van het
verdraaien van de 3-D-Hotkey, legt men vast of de Limitfunctie
boven of onder het vastgelegde punt effect heeft.
8.7 V-staart-mixer (V-ST)
Deze mixer combineert de signalen van
het richtings- en hoogteroer om de V-
staart van een vliegtuigmodel te kun-
nen besturen. Het heeft dezelfde func-
tie als de XMIX (zie ook hoofdstuk
7.11), maar is vast op het richtings- en
hoogteroerkanaal geprogrammeerd.
Bij het bewegen van de hoogteroerstuurknuppel gaan de servo’s
dezelfde kant op, bij richtingsroerbewegingen tegengesteld.
- Navigeert u in het keuzemenu “V-ST”
- Door kort indrukken van de 3-D-hotkey komt u in het instelmenu,
de aanduiding “ % “ knippert
- Op de display wordt door pijlen onder de cijfers aangeduid, dat de
beide functies 2 en 4 gemixt zijn.
De pijl boven de cijfers en het knippe-
rende “SET en % “ geven aan, dat nu
de mixwaarde voor functie 2, hoogte-
roer, ingesteld kan worden.
- Door de 3-D-Hotkey te draaien kunt u nu de grootte van de
servouitslag als percentage tussen –100% en +100% invoeren. Ter
controle de stuurknuppel in de eindposities brengen.
- Indrukken van de 3-D-Hotkey gedurende 1 seconde herstelt de
oorspronkelijke waarde (+50%) weer.
Wanneer u nogmaals de S-toets
indrukt wordt het richtingsroer-kanaal
(4) gemarkeerd. Op de boven
genoemde manier kunt u nu de uitslag
voor het hoogteroer instellen.
Afhankelijk van de inbouwsituatie van
de servo’s en de aansturing is het
nodig, de servodraairichting om te
polen, of de mixrichting te veranderen,
zodat de servo’s de ene keer ‘tegeno-
vergesteld’ en de andere keer ‘syn-
chroon’ in de ‘juiste’ richting lopen.
Eerst met servo-ompoling de hoogteroerservo’s synchroon laten
lopen. Werkt de mixrichting dan de ‘verkeerde’ kant op, moet u het
hoogteroer-mixpercentage (2) op –50% zetten.
Per model is het nodig, om verschillende uitslagen in te stellen. De
ervaring heeft geleerd, dat een model wat gevoeliger op het hoogte-
roer reageert en wat meer uitslag voor het richtingsroer nodig heeft.
Onze aanbeveling:
Hoogte (2) = 40%, richting (4) = 70% als basisinstelling.
De optimale waarde kan via een aan stekkerplaats 5+6 aangesloten
externe mixerregelaar tijdens het vliegen bepaald en ingesteld wor-
den. Daarbij wordt de eerder ingestelde waarde met +/- 25% overstu-
urd.
Let u bij de instellingen op de maximale roeruitslagen, wanneer
beide functies tegelijkertijd bediend worden!
31
Bestelnummer
F4090 - F4091 - F4092
F4095 - F4096 - F4097
8.8 Snap-Roll functie (SNAP)
Snap Roll betekent zoveel als “snelle
rol”. Met deze functie kunnen stuur-
knuppelposities worden vastgelegd,
die tot een bepaalde vliegfiguur leiden.
Deze manoeuvre wordt dan door het bedienen van een externe
mixerschakelaar (stekkerplaats 2) uitgevoerd. Om de functie te kun-
nen bedienen en instellen is deze schakelaar of drukknop absoluut
nodig en moet voor het instellen worden aangesloten.
- Navigeert u naar het keuzemenu naar het menu Snap Roll (SNAP).
- Door de S-toets in te drukken komt u weer terug in het instelmenu-
niveau.
Op de display wordt door pijlen onder
de cijfers aangetoond voor welke stu-
urfuncties de positie kan worden inge-
programmeerd.
- Activeert u de functie door het indrukken van de H-toets, nu
knippert “INH” (UIT), door de 3-D-Hotkey naar links te draaien kunt
u de mixer inschakelen (ON). Afhankelijk van de schakelaarstelling
verschijnt op de display “OFF” of “ON”. Ook wordt het symbool
“Mix” getoond als teken dat een mixer is ingeschakeld.
- Schakelt u de SNAP-functie op ON.
- Opnieuw de H-toets indrukken, er verschijnt een pijl onder het
cijfer 4 en het “ % “-symbool knippert.
- Nu door draaien van de 3-D-Hotkey de gewenste uitslag voor
kanaal 4 –richtingsroer- instellen. Het instelbereik bedraagt +/-
100%. Door indrukken van de 3-D-Hotkey gedurende 1 seconde
wordt de oorspronkelijke waarde van 70% weer hersteld.
- De instellingen voor de andere stuurfuncties gaan op dezelfde
manier, daarbij betekenen:
1 = rolroer
2 = hoogteroer
3 = richtingsroer
Wanneer in het menu VLEU een bijmixing naar een 2e rolroer actief is,
worden natuurlijk beide servo’s aangestuurd.
De SNAP-functie is niet overstuurbaar: de stuurfuncties (1,2,4) zijn,
wanneer SNAP actief is, uitgeschakeld.
Aanwijzing:
De schakelaarplaats 2 is dubbel bezet, en heeft zowel een functie bij
de V-Mix 2 als ook bij de SNAP-Roll functie. Let u daarop bij de pro-
grammering van uw zender.
Men kan dus in principe óf de V-Mix 2 óf de SNAP-Roll functie gebru-
iken.
Wijkt u eventueel uit naar een andere vrije mixer (V-Mix 1 of 3).
8.9 Voorgeprogrammeerde landing (LAND)
Met deze optie kunt u de servoposities
van de landingskleppen en van het
hoogteroer voor de vliegfase landing
van uw model vastleggen.
Deze manoeuvre wordt dan door het bedienen van een externe
mixerschakelaar (stekkerplaats 8) uitgevoerd. Om de functie te kun-
nen bedienen en instellen is deze schakelaar of drukknop absoluut
nodig en moet voor het instellen worden aangesloten.
- Navigeert u naar het keuzemenu naar het menu LAND.
- Door de S-toets in te drukken komt u weer terug in het instelmenu-
niveau.
Op de display wordt door pijlen onder
de cijfers aangetoond voor welke stu-
urfuncties de positie kan worden inge-
programmeerd.
- Activeert u de functie door het indrukken van de H-toets, nu
knippert “INH” (UIT), door de 3-D-Hotkey naar links te draaien kunt
u de mixer inschakelen (ON).
Afhankelijk van de schakelaarstelling verschijnt op de display
“OFF” of “ON”. Ook wordt het symbool “Mix” getoond als teken
dat een mixer is ingeschakeld.
- Schakelt u de LAND-functie op ON.
- Opnieuw de H-toets indrukken, er verschijnt een pijl onder het
cijfer 2 en het “ % “-symbool knippert.
- Nu door draaien van de 3-D-Hotkey de gewenste uitslag voor
kanaal 2 -hoogteroer- instellen. Het instelbereik bedraagt +/-
100%. Door indrukken van de 3-D-Hotkey gedurende 1 seconde
wordt de oorspronkelijke waarde van 20% weer hersteld.
- De instellingen voor de andere stuurfuncties gaan op dezelfde
manier, daarbij betekenen:
1 = linker rolroer (landingsklep)
2 = hoogteroer (standaard 20%)
3 = rechter rolroer (landingsklep)
Deze functie gaat ervan uit, dat in het menu VLEU een bijmixing naar
een 2e rolroer actief is.
De voorgegeven LAND-posities zijn overstuurbaar.
Afhankelijk van de in het menu VLEU gekozen uitgang voor het
2e rolroer, hebben de instellingen van de trimwaarden voor de
kanalen 1, 2 en 6 een verschillend effect.
2e rolroeruitgang kanaal 6
In deze variant werken de landingsklep-instellingen op de roeren 1,2
en 6. Daarbij worden de instellingen voor het linker en rechter rolroer
apart ingevoerd.
2e rolroeruitgang kanaal 7
Bij deze instelling heeft de waarde die voor kanaal 1 werd ingesteld
effect op beide kanalen (1 & 7). De ingevoerde waarde voor kanaal 6
heeft dan alleen betrekking op kanaal 6 als landingskleppen. De
instelling voor de rolroeren en kleppen worden telkens per paar inge-
voerd.
32
Bestelnummer
F4090 - F4091 - F4092
F4095 - F4096 - F4097
Voor modellen met 1 servo per vleugel
Kanaal 1: rolroer 1 (flaperon)
Kanaal 2: hoogteroer
Kanaal 3: vrij/ regelaar
Kanaal 4: richtingsroer
Kanaal 5: rolroer 2 (flaperon)
Kanaal 6: vrij
Kanaal 7: vrij / rolroer 2 naar keuze (differentiëring)
Kanaal 8: vrij
Voor modellen met 2 servo’s per vleugel
Kanaal 1: rolroer 1
Kanaal 2: hoogteroer
Kanaal 3: vrij/ regelaar
Kanaal 4: richtingsroer
Kanaal 5: welfklep 1
Kanaal 6: welfklep 2
Kanaal 7: rolroer 2
Kanaal 8: vrij
33
Pag. 34
Pag. 36
Pag. 37
Pag. 37
Pag. 38
Pag. 38
Pag. 39
Pag. 39
Keuzemenu-
niveau
Pag. 34
Instelmenu-niveau
Legenda:
3-D Hot-Key
draaien
S-Toets
indrukken
H-Toets
indrukken
3-D Hot-Key
indrukken
9. Zweefvliegtuigmodellen (ZWEV)
Het mixprogramma voor zweefmodellen heeft naast de al eerder
beschreven basisfuncties een aantal speciale menu’s voor dit soort
modellen. Deze menu’s zijn in de rotatieketting geïntegreerd en ver-
schijnen vóór het parametermenu (PARA) zodra in het menu TYPE het
desbetreffende modeltype werd geselecteerd. Zie ook hoofdstuk 7.3
kanaal 1
kanaal 5/7
kanaal 1
kanaal 5
kanaal 6
kanaal 7
kanaal 2
kanaal 4
kanaal 4
kanaal 2
kanaal 3
kanaal 3
9.2 Aansluitvolgorde van de servo’s in het menu ZWEV:
9.1 menustructuur van het zweefvliegtuigprogramma
Bestelnummer
F4090 - F4091 - F4092
F4095 - F4096 - F4097
9.3 Toewijzen van de externe schakelaars en mixregelaars
(ZWEV)
Afhankelijk van het gekozen modeltype verandert ook de aansluiting
van de externe mixerschakelaars en regelaars.
Schakelaartoewijzing voor zweefvliegtuigprogramma:
1= V-mix 1
2= V-mix 2 / rolroer-welfkleppenmixer
3= V-mix 3 / trimmenu 2
4= Dual-rate (D/R)
5= motordrossel uitschakeling (MUIT)
6= schakelaar combi-mixer (AI-R)
7= rolroer-differentiëring (DIFF)
8= trimmenu 1 (TRM 1)
Mixerregelaar – toewijzing voor zweefvliegtuigprogramma:
1= mixdeel V-mix 1
2= mixdeel V-mix 2
3= mixdeel V-mix 3
4= rolroer-differentiërings-mixdeel
5= mixdeel V-staart (hoogte)
6= mixdeel V-staart (richting)
7= mixdeel welfkleppen-hoogteroer
8= vrij
9.4 Combi-mixer (AI-R)
De software van de FX-18 beschikt
over een voorgeprogrammeerde,
afschakelbare compensatiemixer van
rol- op richtingsroer. Daardoor worden
het rol- en richtingsroer gekoppeld,
zodat men bij het vliegen van een bocht
maar één stuurknuppel hoeft te bedienen. Vooral bij grote modellen is
deze functie nuttig, omdat het negatieve rolmoment van het model de
bochtensturing tegenwerkt.
Door het richtingsroer te gebruiken wordt dit effect gecompenseerd.
De functie lijkt op een V-MIX, door de stuurfunctie rolroer wordt een
signaaldeel op het richtingsroerkanaal bijgemixt, waarbij de richtings-
roerfunctie natuurlijk zelfstandig stuurbaar blijft.
Omdat de bijmixing op het richtingsroer b.v. tijdens de landing niet
gewenst is, kan deze optie door een externe, aan stekkerplaats 6
aangesloten schakelaar tijdens het vliegen aan- en uitgeschakeld
worden.
- Gaat u in het keuzemenu naar de display “AI-R”.
- 3-D-Hotkey indrukken, het symbool “%” knippert.
- S-toets indrukken, “INH” knippert.
- 3-D-Hotkey naar links draaien, de aanduiding verandert in “ON”, de
mixer is geactiveerd en kan door middel van een externe
schakelaar op “OFF” geschakeld worden.
- S-toets opnieuw indrukken, “%” knippert.
- Door draaien van de 3-D-Hotkey wordt nu de gewenste bijmix-
waarde ingesteld, waarbij 50% een goede beginwaarde is.
- Controleert u, of bij bediening van het rolroer naar rechts (rechter
rolroer naar boven), het richtingsroer ook naar rechts uitslaat.
- Is dit niet het geval, de 3-D-Hotkey naar links voor negatieve
bijmix-waarde –50% draaien. Functie opnieuw checken.
- Indrukken van de 3-D-Hotkey gedurende 1 seconde herstelt de
oorspronkelijke waarde (+50%) weer.
9.5 Vleugelmixer – mixer (VLEU)
Onder dit menupunt beschikt de software van de FX-28 over een heel
comfortabele vleugel-mixer.
Met deze functie kunt u enerzijds de beide rolroeren met instelbare
differentiëring mixen en naar keuze ook de rolroeren als landingsklep-
pen omhoog zetten, voortaan Flaperon-mixer genoemd (landings-
klep=FLPN + rolroer=Aileron).
Hieronder een overzicht van de verschillende ondermenu’s ter verdu-
idelijking.
Verklaring van de betekenissen:
Omdat de mixdelen voor de roeruitslagen naar boven en beneden
apart ingesteld kunnen worden, zijn de rolroeren multifunctioneel te
gebruiken, afhankelijk van de uitslag verandert hun functie.
- Ver naar boven -> remkleppen (spoiler)
- Licht naar boven -> speedkleppen voor speedvlucht
- Ver naar beneden -> landingskleppen
- Licht naar beneden -> welfkleppen voor thermiekvliegen
Het is mogelijk de roeruitslag beide keren in dezelfde richting te pro-
grammeren, bijvoorbeeld één keer ver naar boven als remkleppen
(spoiler) en een andere keer slechts licht naar boven als speedvlucht-
trimming. Deze vleugelmixer kan optimaal ingezet worden bij de
speed-vlucht én bij thermiekvlucht van een electrisch aangedreven
hotliner.
Om de volgende instellingen makkelijker te kunnen volgen, raden
we u aan een model met 2 rolroerservo’s aan te sluiten (aanslui-
ting 1 en 5) en het effect van de mixer op het model goed te bekij-
ken.
Voor de onderstaande beschrijving moet de 2e rolroeruitgang
eerst van kanaal 7 op kanaal 5 gezet worden (zie hoofdstuk 9.5.3).
9. 5.1 Keuze van de stuurfunctie voor Flaperon / welfkleppen
In dit ondermenu wordt vastgelegd, welke stuurfunctie (MASTER)
gebruikt gaat worden om de Flaperonmixer (landings- / welfkleppen)
te bedienen. Ter beschikking staan het kanaal “3” (motordrosselka-
naal ) of een aan kanaal 5 aangesloten lineaire schuif of schakelaar.
- Navigeert u naar het keuzemenu “VLEU”
- 3-D-Hotkey indrukken, de aandui-
ding “FUNC” verschijnt. Standaard
is ingesteld, dat de stuurfunctie
(MAS 5) de kleppen (SLV 5) bedient,
wat zichtbaar is aan de pijlen boven
en onder de 5.
- Moeten de kleppen met het motordrosselkanaal bediend worden,
de 3-D-Hotkey naar links draaien, de aanduiding verandert in
“MAS 3”.
Daarbij worden de functies 3 en 5 verwisseld.
Aanwijzing: Omdat zowel de landings/welfkleppenfunctie (menu
VLEU) als ook de Butterfly-functie (BUTT) met het motordrosselka-
naal bediend kunnen worden, moet men er op letten dat niet deze
beide functies tegelijkertijd op het drosselkanaal gelegd worden.
34
Bestelnummer
F4090 - F4091 - F4092
F4095 - F4096 - F4097
9. 5.2 Flaperonmixer FLPN / rolroerdifferentiëring (DIFF)
- S-toets indrukken, de display FLPN verschijnt
- Standaard ingesteld is een bijmixing
op het 2e rolroer op uitgang kanaal
7, met een differentiëring van 50%.
- De symbolen % en Set knipperen om aan te geven, dat het
differentiërings-percentage veranderd kan worden door de
3-D-Hotkey in te drukken.
- Controleert u of bij het bedienen van de rolroerstuurknuppel naar
rechts, het rechter rolroer naar boven en het linker rolroer naar
beneden gaat. Lopen er één of meerdere servo’s verkeerd, dan in
het instelmenu “OMPO” de betreffende servo(s) ompolen.
- Tevens controleren of het naar beneden draaiende rolroer een
gedifferentieerde (kleinere) uitslag heeft.
- Is dit niet het geval en is de servo-uitslag naar boven kleiner
(gedifferentieerd), dan moet u de S-toets indrukken, nu knippert het
teken (+), draait u de 3-D-Hotkey naar links, het teken wordt “-“ ,
de differentiëring is nu omgepoold.
Verklaring:
0% geen differentiëring
50 % differentiëring met halve uitslag
100% Split-mode, alleen naar boven uitslaand rolroer is actief.
Door indrukken van de 3-D-Hotkey gedurende 1 seconde wordt de
beginwaarde (+50%) weer hersteld .
Via een aan pin 4 (zie hfdst. 4.7) aangesloten externe mixertrimmer
kan de waarde met +/- 25% overgestuurd worden en daardoor tij-
dens het vliegen optimaal bepaald worden. Een aan stekkerplaats 7
aangesloten externe mixerschakelaar maakt het uitschakelen van de
differentiëring mogelijk, waardoor men voor de landingsfase een gro-
ter rolroereffect heeft.
Dit is de instelling voor vliegtuigmodellen, waarbij men alleen een rol-
roerdifferentiëring en geen remklepfunctie van de rolroeren wil inpro-
grammeren.
De aansluiting van de 2e rolroerservo moet plaats vinden aan kanaal
7, servo dienovereenkomstig aansluiten.
9. 5. 3 Keuze van de 2e rolroeruitgang (KANN)
Door hernieuwd indrukken van de S-
toets wordt het menu geactiveerd,
waarin u kunt vastleggen, aan welk
kanaal het 2e rolroer aangesloten wor-
den moet. Standaard is het kanaal “7”
hiervoor toebedacht.
Door het linksom draaien van de 3-D-Hotkey kan voor kanaal “5”
gekozen worden.
Bij selectie van de 2e rolroeruitgang op kanaal 5 wordt automa-
tisch de bijmixing van de remklepfunctie ingeschakeld.
- Nu zijn de beide rolroerservo’s (kanaal 1 en 5) met elkaar gemixt,
ook de remklepfunctie (FLPN) is actief en de differentiëring
bedraagt +50%.
- Via een aan kanaal 5 aangesloten stuurelement, b.v een lineaire
schuif wordt de remklepfunctie over de volle uitslag bediend (of
motordrossel-stuurknuppel, zie hoofdstuk 9.5.1).
- Controleert u of bij het bedienen van de rolroerstuurknuppel naar
rechts, het rechter rolroer naar boven en het linker rolroer naar
beneden gaat. Lopen er één of meerdere servo’s verkeerd, dan in
het instelmenu “OMPO” de betreffende servo(s) ompolen.
9. 5. 4 Remkleppenuitslag-instelling, Flap-trim (FLTR)
Door indrukken van de S-toets komt u in een verder ondermenu, waa-
rin u de uitslagen voor de flaperon (remkleppen)-optie kunt instellen.
Bij uitgeschakelde FLTR (INH) bedraagt de remklep-uitslag 100%.
- Ten eerste moet de mixer geactiveerd worden.
- Symbool “INH” knippert, 3-D-Hotkey naar links draaien op “ON”.
- S-toets indrukken, het “%”-teken knippert.
- Nu kunnen voor iedere richting van de stuurfunctie de remklep-
servo-uitslagen worden ingesteld. De standaardinstelling is 30%.
- Lineaire schuif 5 of drosselstuurknuppel naar voren schuiven, de
pijl wijst naar boven (wijst de pijl naar beneden, de aansluitstekker
van de lineaire schuif op de print om 180∞ draaien).
- De instelling van de uitslaggrootte volgt door draaien van de 3-D-
Hotkey. Het instelbereik ligt tussen -100% en +100%.
- Lineaire schuif 5 naar achteren schuiven en remklepuitslag naar
beneden instellen. Door indrukken van de 3-D-Hotkey gedurende
1 seconde kan de oorspronkelijke waarde (30%) weer worden
hersteld.
De schets laat een voorbeeld zien, waarbij de uitslag naar boven
groot gekozen werd, als remkleppen/spoiler (65% = ca. 40° uitslag),
de onderste uitslag kleiner, als welfkleppen bij het zoeken van
thermiek.
Bij een model met 2 servo’s per vleugelhelft kan naast de Butter-
fly functie ook een welfkleppensturing bediend worden. Hiervoor
moet óf de Butterfly-mixer óf de rolroer-welfkleppen-mixer inge-
schakeld zijn. Dan worden via een lineaire schuif 5 of het dros-
selkanaal de kleppen bediend.
Offset (middenverstelling)
Om de landingskleppen tijdens het vliegen makkelijker te kunnen
bedienen is het wenselijk, een vast gedefinieerde positie voor de in-
resp. uitgedraaide toestand van de kleppen te hebben.
Hiervoor kan de middenpositie van de landingskleppenstuurfunctie
(lineaire schuif of stuurknuppel) naar iedere gewenste positie worden
verschoven. Hier in het voorbeeld in de eindpositie.
- S-toets indrukken tot de aanduiding “SET” op de display knippert.
- Lineaire schuif / stuurknuppel in de gewenste positie brengen en
dan de 3-D-Hotkey gedurende 1 seconde indrukken.
- Hierdoor werd de nieuwe stuurfunctie-positie als “nieuw neutraal-
punt” overgenomen.
Zie schets op de volgende bladzijde.
35
Bestelnummer
F4090 - F4091 - F4092
F4095 - F4096 - F4097
9.5.5 Loos bereik (LIMT), alleen actief wanneer FLTR=ON
Door nogmaals de S-toets in te druk-
ken komt u in het menu “LIMT”. Hier
kan een ‘dood’ of ‘loos’ bereik inge-
steld worden als percentage tussen
0% en 100%.
Dit is zinvol, wanneer men de rem- of landingskleppen met de dros-
selstuurknuppel bedient. Omdat de rolroerfunctie op dezelfde stuur-
knuppel ligt, kan het makkelijk gebeuren, dat bij het sturen van de rol-
roeren ook de remkleppen (spoilers) iets uitdraaien. Om dit te
voorkomen kan in het menu LIMT een bepaald punt op de stuurweg
van de remkleppen (spoilers) worden ingesteld, vanaf waar de stuur-
functie pas effect gaat krijgen.
- 1= “loos bereik”, stuurfunctie werkt niet
- 2= Limit-/meeneem-punt
- 3= actieve kleppenuitslag
- Stelt u de stuurfunctie (stuurknuppel / of lineaire schuif) in de
positie, waarin het meeneem-punt (2) moet komen te liggen.
- Drukt u op de 3-D-Hotkey, tot op de display de nieuwe positie als
percentage van de stuurweg wordt aangeduid.
- Een verdraaien van de 3-D-Hotkey laat het teken veranderen,
daardoor kan gekozen worden of het actieve bereik van de kleppen
boven of onder het meeneem-punt ligt.
9.5.6 VLEU “UIT”
De vleugelmixer (bijmixing naar een 2e rolroer) kan uitgeschakeld
worden, om modellen met maar één rolroer te kunnen sturen. Door
linksom draaien van de 3-D-Hotkey op “UIT”schakelen.
9.6 Rolroer -> welfkleppen mixer (AI-F)
(2e rolroeruitgang = kanaal 7)
Met deze mixer bereikt men, dat de
rolsnelheid van een zweefmodel verbe-
tert, omdat naast de rolroeren ook de
welfkleppen uitslaan, waardoor een
groter rolmoment ontstaat.
- Navigeert u naar het keuzemenu “AI-F”.
- H-toets indrukken, nu knippert “INH” (UIT), door linksdraaien van
de 3-D-Hotkey de mixer inschakelen (ON).
- Door indrukken van de S-toets komt u in het instelmenu, de
aanduiding “%” knippert.
- Door draaien van de 3-D-Hotkey
kunt u nu het percentage (+/-
100%) instellen, waarmee de
welfkleppen bij het bedienen van de
rolroerstuurknuppel als rolroer
worden meegenomen.
- De standaardwaarde van 50% kunt u zo laten.
- Indrukken van de 3-D-Hotkey herstelt de standaardwaarde (50%)
weer.
Differentiëring van de welfkleppen (als rolroer)
Door opnieuw de S-toets in te drukken
kunt u de differentiëring van de rolroe-
ren instellen.
Controleert u, of de naar beneden draaiende welfklep een gedif-
ferentieerde (kleinere) uitslag heeft.
- Is dit niet het geval en is de servo-uitslag naar boven kleiner
(gedifferentieerd), dan moet u de S-toets opnieuw indrukken.
- nu knippert het teken (+), draait u de 3-D-Hotkey naar links, het
teken wordt “-“ , de differentiëring is nu omgepoold.
Verklaring:
0% geen differentiëring
50 % differentiëring met halve uitslag
100% Split-mode, alleen naar boven uitslaande roer is actief.
Omdat de functie welfkleppen als rolroer bijvoorbeeld bij de landing
niet gewenst is, kan deze functie via een externe, aan stekkerplaats 2
aangesloten schakelaar tijdens het vliegen aan- en uitgezet worden.
Aanwijzing:
De schakelaarplaats 2 is dubbel bezet, en heeft zowel voor de V-Mix2
als voor de rolroer-welfkleppenmixer functie. Let u hierop bij het pro-
grammeren van uw zender.
De V-Mix 2 kan dus in principe niet tegelijkertijd met de rolroer-welf-
kleppenfunctie gebruikt worden. Wijkt u eventueel uit naar een andere
vrije mixer (V-mix 1 of 3).
36
Offset-instelling
Vliegsituatie Gas Pitch Revo-Mix Autopiloot Trimming
curve curve Pitch-hekrotor gevoeligheid
Normaal Gascurve Pitchcurve
normaal normaal Autopilootrate 1 Trimwaarde
Gasinstelling 1 Gascurve Pitchcurve Autopilootrate 2 Normaal / hover
schakelaar 6 hover hover Revo-Rate
Gasinstelling 2 Gascurve Pitchcurve Autopilootrate 3
schakelaar 7 rondvlucht rondvlucht Autopilootrate 4 Trimwaarde rondvl.
Autorotatie Gaspositie Pitchcurve Autopilootrate 1 Trimwaarde
schakelaar 8 autorotatie autorotatie Autopilootrate 2 Normaal / hover
Tuimelschijftype H-2
Aansturing voor helicopters met het “Heim-
systeem”. De aansturing vindt bij dit type
plaats door een rol- en pitchservo (kanaal 1
en 6). Door de pitch- en rolaansturing wordt
de tuimelschijf naar rechts resp. links gekan-
teld. Bij een bediening van de pitchknuppel
wordt de tuimelschijf door beide servo’s naar
boven of beneden bewogen.
De nick-aansturing vindt plaats via een servo aan kanaal 2. Er is een
brug voor de nick-aansturing in de helicopter nodig, omdat alleen de
pitch en rolservo gemixt zijn.
Tuimelschijftype HR-3
Het ‘HR-3’ tuimelschijftype heeft een aansturing nodig door een
aparte pitch-, rol- en nickservo, volgens het
hiernaast afgebeelde aansluitschema.
Daarbij sturen de 3 servo’s de tuimelschijf elk
onder een hoek van 120 graden aan.
Door een tegengestelde aansturing van de
beide servo’s 1 en 6 wordt de tuimelschijf
naar rechts resp. links gekanteld.
Bij de nick-aansturing wordt de schijf met
behulp van alle servo’s naar voren of achteren gekanteld. Bij een
bediening van de pitchknuppel wordt de tuimelschijf door de 3 servo’s
naar boven en beneden bewogen.
Tuimelschijftype H-4
De aansturing vindt plaats via 2 nick- en 2 rol-
servo’s (kanaal 2/8 en 1/6).
Door tegengestelde beweging van de servo’s
wordt zowel de rol- als ook de nickfunctie
aangestuurd.
Bij een bediening van de pitch-knuppel wordt
de tuimelschijf door alle 4 servo’s naar boven
en beneden bewogen.
Wanneer men aan kanaal 8 geen servo aansluit, kan ook een 3-punts-
aansturing met 90° verdeling, zoals die bij het model ECO nodig is,
gerealiseerd worden.
Bestelnummer
F4090 - F4091 - F4092
F4095 - F4096 - F4097
41
10.3 Tuimelschijfinstelling (TUIM)
Met dit menu wordt het mixprogramma
HELI op het in de helicopter gebruikte
tuimelschijftype vastgelegd.
Daarom wordt dit menupunt hier het
eerst beschreven, hoewel deze in de
volgorde als laatste verschijnt.
Alle noodzakelijke electronische veranderingen zijn door de program-
mering van het betreffende tuimelschijftype automatisch toegepast.
In totaal beschikt de software van de FX-18 zender over de vier
belangrijkste tuimelschijftypen.
- Navigeert u naar het keuzemenu TUIM en gaat u door indrukken
van de 3-D-Hotkey naar het instelmenu.
- Op de display staat H-1, de standaardinstelling.
- Door draaien van de 3-D-Hotkey kunt u kiezen uit de volgende
typen:
H-1
H-2
HR-3
H-4
- Na selectie van het type drukt u de 3-D-Hotkey gedurende
1 seconde in, er verschijnt “OK?” op de display.
- Wanneer u het nieuwe tuimelschijftype inderdaad kiezen wilt, houdt
u de knop ingedrukt totdat een dubbele piep de nieuwe keuze
bevestigt.
Tuimelschijftype H-1
Eén van de meest gebruikte tuimelschijfvari-
anten. De aansturing vindt plaats door aparte
rol-, nick- en pitchservo’s. Door de rol-aanstu-
ring wordt de tuimelschijf naar rechts resp.
links gekanteld. Bij nick-aansturing wordt de
schijf naar voren of naar achteren gekanteld.
Door middel van de pitch-aansturing wordt de
tuimelschijf door een servo (kanaal 6) naar
boven of beneden bewogen.
De functies zijn niet met elkaar gemixt.
vliegrichting
vliegrichting
vliegrichting
vliegrichting
Nummer Toewijzing van
zenderstuuelement
Kanaal 1 Rolroer (rol)
Kanaal 2 Hoogteroer (nick)
Kanaal 3 Motordrossel (gas)
Kanaal 4 Richtingsroer (hekrotor)
Kanaal 5 Gevoeligheid autopiloot
Kanaal 6 Pitchtrimming
Kanaal 7 Vrij
Kanaal 8 Vrij
Servo-aansluiting aan de ontvanger, bij tuimelschijftype
H-1 H-2 HR-3 H-4
Rol Rol 1 Rol 1 Rol 1
Nick Nick Nick Nick 1
Gas Gas Gas Gas
Hekrotor Hekrotor Hekrotor Hekrotor
Extra autopilootkan. Extra autopilootkan. Extra autopilootkan. Extra autopilootkan.
Pitch Rol 2 Rol 2 Rol 2
Vrij Vrij Vrij Vrij
Vrij Vrij Vrij Nick 2
Bestelnummer
F4090 - F4091 - F4092
F4095 - F4096 - F4097
Bijzonderheid bij typen H-2, HR-3 en H-4
Door de vermixing van de tuimelschijffuncties is een functieompoling
van de gemixte kanalen nodig. Verder kan door de mixing de totale
uitslag te groot worden en de tuimelschijf hierdoor klemmen.
Daarom verschijnen er na bediening van de S-toets bij de bovenge-
noemde tuimelschijftypen instelmenu’s.
Hier wordt door draaien van de 3-D-
Hotkey de uitslag van de betreffende
stuurfunctie op maximum ingesteld.
(stuurelement-uitslaginstelling van de
gemixte functies).
Draaien naar links levert een uitslag met een negatief teken op, wat
een ompoling van de functie betekent.
Als eerste door ompolen van de servodraairichting in het menu
OMPO het geheel zodanig instellen, dat bij bediening van de pitch alle
servo’s dezelfde kant op draaien.
Daarna met ompoling en uitslaginstelling van de stuurelement-uitslag
in het menu TUIM de correcte draairichting van de gemixte tuimel-
schijffuncties vastleggen.
Stelt u de maximaal mogelijke tuimelschijfuitslag in.
10.4 Revolution-mixer (REVO)
Met deze functie worden draaimoment-
veranderingen van de hoofdrotor, door
gas- of pitchverandering via een elec-
tronische compensatiemixer naar de
hekrotor tegengestuurd.
Een goede instelling maakt het werk van een aangesloten autopiloot-
systeem voor de hekrotor veel makkelijker.
Daarom is de instelling van deze mixer van grote betekenis.
Het is echter voor een onervaren piloot niet makkelijk, om de helicop-
ter bij het instellen van de Revo-mixwaarde zonder autopiloot te stu-
ren.
Moderne autopilootsystemen met Piezosensoren zijn al relatief
gevoelig en hebben niet direct een perfecte Revomix-instelling nodig,
zodat met de richtwaarde van 25% gewerkt kan worden.
Moderne SMM-autopiloten met halfgeleidersensoren (b.v. Robbe-
Futaba GY 401 autopiloot) hebben voor toepassingen tot het
gevorderden-niveau nauwelijks of geen hulp van de Revo-mix nodig,
hierbij kan de Revo-mix worden uitgeschakeld.
Speciaal geval:
Worden Piezo- of SMM-autopiloten in de Heading-Hold/ AVCS
mode toegepast, dan mag in geen geval de Revo-mix geactiveerd
zijn.
De software laat u beschikken over een
Revo-mixinstelling, die in alle vliegsitu-
aties gelijk is. Zie de vliegsituatietabel
op deze bladzijde.
- Navigeert u naar het keuzemenu REVO en gaat u door indrukken
van de 3-D-Hotkey naar het instelmenu.
- De aanduiding “SET en %” knippert. Stelt u de richtwaarde van
-25% in door draaien van de 3-D-Hotkey.
- Druk nu de S-toets in, de aanduiding “H” knippert, de mixer wordt
nu door linksdraaien van de 3-D-Hotkey ingeschakeld
Bij de instelling van het percentage moet rekening gehouden worden
met de draairichting van de hoofdrotor. Bij vergroting van de pit-
chinstelhoek van een rechtsdraaiende rotor moet de hekrotor, bij
dezelfde draarichting, ook meer spoed krijgen. Bij een linksdraaiende
rotor moet precies de tegengestelde reactie volgen.
(-) negatief teken = rechtsdraaiende rotor
(+) positief teken = linksdraaiende rotor
Voor de optimale instelling van de revolution-mixer zijn normaal
gesproken meerdere testvluchten nodig.
Daarbij moet het model echter al zodanig uitgetrimd zijn, dat er voor
een stabile hoversituatie geen stuurcommando’s gegeven hoeven te
worden.
Via een aan stekkerplaats 4 aangesloten externe mixerregelaar kan
de REVO-mixwaarde tijdens het vliegen veranderd worden.
10.5 Gasinstelling Normaal (NORM)
In totaal beschikt de software van de FX-18 zender over 4 verschil-
lende vliegsituatie-mixers:
Normale instelling (NORM), gasinstelling/idle-up 1 (IDL1), gasinstel-
ling/idle-up 2 (IDL2) en autorotatie (AUTO).
In het menu Normaal worden alle instellingen voor gas en pitch inge-
voerd, zoals men die nodig heeft om de motor te kunnen starten en
stoppen, en om de helicopter te laten opstijgen.
De instelling voor gas en pitch kan normaal gesproken zo gelaten
worden, omdat deze als basisinstelling van de gas- en pitchuitslagen
gebruikt wordt, dus de maximale waarde is.
Let u er op, dat bij de keuze van het betreffende tuimelschijftype (H-2,
HR-3, H-4) ook in het menu TUIM de pitchuitslag op de maximale
waarde wordt ingesteld.
Bij maximale pitchbediening moet er bij de helicopter een instelhoek
van ca. +12° meetbaar zijn. Staat de pitchstuurknuppel in het mid-
den, dan dient de pitchwaarde ongeveer +4° te bedragen, en bij mini-
mum pitch ca. -5°.
De aansturing van de carburateur moet dusdanig zijn, dat bij de vol-
gaspositie de drossel helemaal geopend is, bij middenstelling van de
stuurknuppel ongeveer 60% open en bij de stationairstand een vei-
lige stationaire motorloop gewaarborgd is.
Een fijne afstelling vindt dan plaats via de percentageverandering in
de ondermenu’s:
- Navigeert u naar het keuzemenu NORM en gaat u door indrukken
van de 3-D-Hotkey naar het instelmenu.
- Het instelmenu voor het gas-stationairpunt verschijnt. Door ieder
verder indrukken van de S-toets verschijnen de volgende
instelmenu’s:
42
Bestelnummer
F4090 - F4091 - F4092
F4095 - F4096 - F4097
GMIN = gas minimum (stationair)
GMID = gas-neutraalstelling (hoverpunt)
GMAX = gas maximum (volgaspositie)
PMIN = pitch minimum (stationair/ maximaal dalen)
PMID = pitch neutraalstelling (hoverpunt)
PMAX = pitch maximum (maximale stijgvlucht)
- Door indrukken van de S-toets stuurt u voorwaarts, met de S-toets
achterwaarts door de instelmenu’s.
Door het verdraaien van de 3-D-Hotkey worden de percentages
gewijzigd.
Indrukken van de 3-D-Hotkey gedurende 1 seconde herstelt de
oorspronkelijke waarde weer.
- Stelt u nu, zoals beschreven en in de onderstaande grafiek gede
monstreerd, de basisinstellingen voor de vliegsituatie Normaal in.
In de grafieken worden de servo- en stuurknuppeluitslag getoond.
Omdat er bij elke gas- ook een pitchcurve moet worden ingesteld,
zijn de beide curven in de grafiek samen genomen.
10.6 gasinstelling 1(idle-up 1) (IDL1) Hover
In deze vliegsituatie wordt normaal gesproken gehoverd. Ten opzichte
van de vliegsituatie Normaal (NORM) wordt de onderste gaswaarde
verhoogd, zodat de motor ook bij een geringere hoeveelheid pitch op
toeren blijft. De bovenste pitchwaarde wordt verkleind naar ca. +10∞.
Via een externe mixerschakelaar kan deze van te voren ingestelde
vliegsituatie dan opgeroepen en overstuurd worden. Om de functie te
kunnen bedienen en instellen is in ieder geval een schakelaar nodig,
die vóór het instellen op stekkerplaats 6 moet worden aangesloten.
- Navigeert u naar het keuzemenu IDL1 en gaat u door indrukken
van de 3-D-Hotkey naar het instelmenu.
- Activeert u de functie door de H-toets in te drukken, nu knippert de
aanduiding “INH” (UIT), door links draaien van de 3-D-Hotkey de
mixer inschakelen (ON). Afhankelijk van de schakelaarpositie
verschijnt op de display het symbool “OFF” of “ON”.
- Tevens wordt het symbool “Mix” getoond, om aan te geven dat er
een mixer actief is.
- Schalten Sie die IDL1-Funktion auf ON
- S-toets indrukken, het instelmenu voor het gas-stationairpunt
GMIN verschijnt. Door ieder verder indrukken van de S-toets
verschijnen er verdere instelmenu’s.
GMIN = gas minimum (stationair)
GMID = gas-neutraalstelling (hoverpunt)
GMAX = gas maximum (volgaspositie)
VERT = gasservo-vertraging
PMIN = pitch minimum (stationair/ maximaal dalen)
PMID = pitch neutraalstelling (hoverpunt)
PMAX = pitch maximum (maximale stijgvlucht)
- Door indrukken van de S-toets stuurt u voorwaarts, met de S-toets
achterwaarts door de instelmenu’s.
Door het verdraaien van de 3-D-Hotkey worden de percentages
gewijzigd. Indrukken van de 3-D-Hotkey gedurende 1 seconde
herstelt de oorspronkelijke waarde weer.
- Stelt u nu, zoals beschreven en in de onderstaande grafiek gede
monstreerd, de basisinstellingen voor de vliegsituatie gasinstelling
/ idle-up 1 in.
In de grafieken worden de servo- en stuurknuppeluitslag getoond.
Omdat er bij elke gas- ook een pitchcurve moet worden ingesteld, zijn
de beide curven in de grafiek samen genomen.
De instelling vindt plaats op dezelfde manier als bij de vliegsituatie
Normaal.
Bovendien heeft dit instelmenu nog het ondermenu ‘vertraging’
(VERT). Hier biedt het programma de mogelijkheid, de stelsnelheid
van de gasservo te vertragen, zodat de nieuwe, hogere gaspositie
niet ‘met een ruk’ wordt overgenomen.
Stelt u als richtwaarde 60% in, afhankelijk van de motorgrootte en
traagheid van de carburateur kan de waarde later nog aangepast
worden. Deze vertraging geldt ook bij een omschakeling van IDL1
naar IDL2.
Omdat de afstelling van modelmotoren en het daarmee samenhan-
gende toerental sterk afhangt van de weersomstandigheden en de
temperatuur, kan het hover-gaspunt (GMID) met +/- 25% via een aan
stekkerplaats 5 aangesloten externe mixerregelaar overstuurd wor-
den, om zo tijdens het vliegen de optimale waarde in te stellen.
10.7 gasinstelling 2 (idle-up 2) rondvlucht
In deze instelling is de onderste gaswaarde nog verder verhoogd om
een minimaal motortoerental te behouden voor de vliegfiguren die
43
stuurknuppel-uitslag
GMIN GMID GMAX
PMIN PMID PMAX
servouitslag
stuurknuppel-uitslag
GMIN GMID
GMAX
PMIN PMID PMAX
servouitslag
gas - pitchcurve Normaal (NORM)
gas - pitchcurve gasinstelling / idle-up 1
(IDL1) hover
Bestelnummer
F4090 - F4091 - F4092
F4095 - F4096 - F4097
Daarbij moet u er op letten, dat de pitchinstellingen symmetrisch zijn
+/-10° en dat, wanneer de pitchknuppel in het midden staat, de pit-
chinstelhoek 0° is.
Bij het omschakelen van gasinstelling / idle-up 1 naar 2 moet het
model zich op een veilige hoogte en in een stijgvlucht bevinden,
omdat de pitchinstelling in de middenpositie duidelijk veranderd
wordt en het model anders doorzakt.
Echte 3-D-piloten stellen ook al de gasinstelling / idle-up 1 en 2 curve
symmetrisch in.
10.8 Autorotatie (AUTO)
Met deze functie wordt bereikt, dat bij de vliegsituatie ‘autorotatie’ de
motor stationair loopt of uitgezet wordt, onafhankelijk van de positie
van de stuurknuppel. De gasservo loopt onvertraagd naar deze posi-
tie.
De onderste pitchwaarde wordt verlaagd naar -5° om door het vallen
van de helicopter een zo hoog mogelijk rotortoerental te verkrijgen.
De maximale waarde wordt naar +12° verhoogd om het model met
een hoge instelhoek te kunnen afvangen en te laten landen.
Met een externe mixerschakelaar kan deze van te voren gepro-
grammeerde vliegsituatie worden opgeroepen.
Om de functie te kunnen bedienen en instellen is een schakelaar
absoluut nodig en moet vóór het instellen aan stekkerplaats 8 wor-
den aangesloten.
Daarbij heeft de mixerschakelaar van de autorotatie voorrang en
overstuurt de schakelaar van zowel gasinstelling / idle-up 1 als 2.
44
veel kracht vereisen. De onderste pitchwaarde daarentegen is ver-
hoogd naar -3∞ om een snel dalen te vermijden.
De instelling vindt plaats op dezelfde manier als bij de vliegsituatie
Normaal resp. gasinstelling / idle-up 1.
De externe mixerschakelaar wordt op stekkerplaats 7 en de externe
mixerregelaar voor de gas-middenverstelling (GMID) aan stekker-
plaats 6 aangesloten.
Daarbij heeft de mixerschakelaar van de gasinstelling / idle-up2 voor-
rang en overstuurt de schakelaar van gasinstelling / idle-up 1.
Rondvlucht-trimming
Als aanvulling op het menu gasinstelling / idle-up 1 bezit de vliegsitua-
tie gasinstelling / idle-up 2 een aparte trimming. Dit is van voordeel,
omdat door de vliegdynamiek de aanstroming van hoofd- en hekrotor
en van de staartvlakken verandert. Daardoor ontstaat in de meeste
gevallen een duidelijk trimverschil tussen hover- en rondvluchtinstel-
ling.
Zodra de vliegsituatieschakelaar van gasinstelling / idle-up 2 actief is,
wordt er omgeschakeld naar een tweede interne trimwaardegeheugen
voor de rol-, nick- en hekrotorfuncties.
U trimt uw model zoals u gewend bent, maar nu wordt in de zender de
trimming aan de betreffende vliegsituatie gekoppeld. De trimwaarden
zijn afleesbaar door met de gasinstelling / idle-up 2 schakelaar (7) tus-
sen IDL1 en IDL2 heen en weer te schakelen. Via de trimbalken wor-
den op de display de betreffende waarden aangegeven.
Opdat de trimwaarde-omschakeling langzaam plaatsvindt, werd een
interne vertraging voor rol-, nick en hekrotorfunctie voorgepro-
grammeerd. Deze is vast ingesteld en kan niet gewijzigd worden.
Let op: wanneer een autopiloot in de AVCS (Heading Lock) modus
gebruikt wordt, mag voor de hekrotorfunctie (kan. 4) geen andere
waarde opgeslagen worden.
stuurknuppel-uitslag
GMIN GMID GMAX
PMIN PMID PMAX
servouitslag
gas - pitchcurve gasinstelling / idle-up
2 (IDL2) rondvlucht
Gas- en pitchcurve voor de vliegsituatie ‘gasinstelling / idle-up 2’
voor 3-D-vliegen.
De gasinstelling / idle-up 2 kan voor kunstvlucht met nog grotere hoe-
veelheid gas ten opzichte van gasinstelling / idle-up 1 worden inge-
steld, of zoals in dit voorbeeld als 3-D-curve voor het “3-D-vliegen” en
rugvlucht.
stuurknuppel-uitslag
GMIN GMID GMAX
PMIN PMID PMAX
servouitslag
gas - pitchcurve gasinstelling / idle-up
2 (IDL2) voor 3-D-vliegen
Zodra de vliegsituatieschakelaar van de gasinstelling / idle-up 2 actief
is, wordt een tweede autopilootgevoeligheids-instelling actief (Rate 3
of 4). Ook hier ligt de reden in de vliegdynamiek van een helicopter,
want door de luchtstroming langs romp en staartvlakken is het model
bij een rondvlucht stabieler dan bij het hoveren.
Daarom wordt de autopilootgevoeligheid voor de rondvlucht (IDL2) iets
verlaagd om een heen en weer zwaaien van de staart te voorkomen.
- Navigeert u naar het keuzemenu
GYRO en gaat u door indrukken van
de 3-D-Hotkey naar het instel-
menu.
- Activeert u de functie door indrukken van de H-toets, nu knippert
“INH” (UIT), door linksdraaien van de 3-D-Hotkey mixer inschakelen
(ON). Op de display verschijnt het symbool “ON”.
- S-toets indrukken, de aanduiding
“%” knippert en het pijl-symbool
boven en onder de 1 verschijnt.
Nu kan de Rate 1 (-100% to +100%)
voor de autopilootgevoeligheid door
draaien van de 3-D-Hotkey worden
ingesteld.
- Door indrukken van de S-toets springt men verder naar de Rate
2…4, waarbij de onderste pijl aangeeft, welke Rate nu ingesteld kan
worden.
- De bovenste pijl wordt via de gasinstelling / idle-up 1 en 2
schakelaar als ook door de positie van de schuif/schakelaar aan
kanaal 5 aangestuurd en geeft telkens aan, welke rate op het
moment actief is.
In het voorbeeld kan Rate 4 worden ingesteld, Rate 1 is actief.
De grafiek hierboven maakt duidelijk, dat de Rate 1…4 over het hele
bereik van 0%…+/- 100% instelbaar zijn. Dit biedt in combinatie met
Heading Lock of AVCS autopiloten een groot aantal mogelijkheden.
Zo is het mogelijk, voor de vliegsituaties Norm/IDL1/Auto twee ver-
schillende Rate (autopilootgevoeligheden) in te stellen. Daarbij kunnen
deze vrij gekozen worden in het Normaal en/of AVCS- gebied.
Voor de vliegsituatie gasinstelling / idle-up 2 biedt de software nog-
maals 2 rate voor de autopilootgevoeligheid (Rate 3 en 4).
Hierdoor is een optimale autopilootinstelling voor alle vliegsituaties
mogelijk.
Aanwijzing: ook een aangesloten lineaire schuif dient slechts voor het
omschakelen tussen de ingeprogrammeerde Rate 1&2 resp. 3&4. Er
zijn geen tussenwaarden mogelijk.
Bestelnummer
F4090 - F4091 - F4092
F4095 - F4096 - F4097
Let u er op, dat bij het starten de autorotatieschakelaar op Off
staat, een starten van de motor is anders niet mogelijk. Zoals ook
bij de andere mixfuncties verschijnt op de display het symbool
MIX als teken, dat er een mixfunctie geactiveerd is.
Door middel van een externe mixerregelaar aaan stekkerplaats 7
kan het stationaire toerental tijdens het vliegen ingesteld resp. de
motor uitgezet worden. Is bij het inschakelen van de zender de auto-
rotatiefunctie nog actief, dan verschijnt in de display het symbool
“MIX”, om de piloot attent te maken op de nog actieve mixer.
De instelling en bediening van het autorotatiemenu gaat op dezelfde
manier als de eerder beschreven vliegsituaties gasinstelling / idle-up
1 resp. 2, daarbij zijn er de volgende ondermenu’s:
GMIN = gas minimum (stationair positie resp. motor uit)
PMIN = pitch minimum (maximaal dalen)
PMAX = pitch maximum (maximale instelhoek)
De pitch-neutraalpositie komt overeen met de in het menu Normaal
voorgeprogrammeerde pitch-instelling.
Stelt u nu, zoals in de volgende grafiek afgebeeld, de basisinstellin-
gen voor de vliegsituatie ‘autorotatie’ in.
In de grafieken worden de servo- en stuurknuppeluitslag getoond.
Omdat er bij elke gas- ook een pitchcurve moet worden ingesteld,
zijn de beide curven in de grafiek samen genomen.
10.9 autopiloot-gevoeligheid (GYRO)
Met behulp van deze functie kan de
autopiloot-gevoeligheid vanuit de zen-
der worden omgeschakeld. Daarbij
moet de betreffende uitgang (AUX) van
de autopiloot met het kanaal 5 van de
ontvanger worden verbonden.
In de zender moet aan kanaal 5 een lineair schuifkanaal of een scha-
kelaar worden aangesloten, om daarmee de instelling van de autopi-
loot-gevoeligheid te kunnen bedienen.
Net als bij de vliegsituatie-trimming kan ook de autopilootgevoelig-
heid afhankelijk van de gekozen vliegsituatie (NORM, IDL1 of AUTO)
worden ingesteld (Rate 1 of 2). (Zie ook tabel op bladzijde 41).
45
stuurknuppel-uitslag
GMIN
PMIN PMID(0% vast) PMAX
servouitslag
(gas) - pitchcurve autorotatie (AUTO)
schuif/schakelaar autopiloot- NORM IDL2
aan kanaal 5 gevoeligheid IDL1
AUTO
Bestelnummer
F4090 - F4091 - F4092
F4095 - F4096 - F4097
53
Schakelkanaal 3-pos, kort
No. F 1500
Breidt FX-zender uit met een 3-
voudig schakelkanaal. Breidt ook
de Multi-Module met een schakel-
kanaal uit.
Schakelkanaal 2-pos, lang
No. F 1524
Breidt FX-zender uit met een 2-
voudig schakelkanaal. Breidt ook
de Multi-Module met een schakel-
kanaal uit.
Mix-toets 2-pos, lang
No. F 1504
Voor het bedienen van mixfunc-
ties.
2-positie-stick-schakelaar
No. 8343
Voor het bedienen van mix-,
kanaal- of multifuncties.
3-positie-stick-schakelaar
No. 8344
Voor het bedienen van mix-,
kanaal- of multifuncties.
Druktoets-stick-schakelaar
No. 8346
Voor het bedienen van korttijdige
functies zoals stopwatch etc.
Mix-schakelaar 2-pos, kort
No. F 1502
Voor het bedienen van mixfunc-
ties.
Mix-schakelaar 2-pos, lang
No. F 1521
Voor het bedienen van mixfunc-
ties.
Stuurknuppel-verlenging
No.8086
Verlengt de stuurknuppels bij het
gebruik van een zenderpult of
omhangvoorziening. Lengte is ver-
stelbaar, D = 10,5 mm, lengte 47
mm, inhoud: 2 stuks
Mix-schakelaar 3-pos, lang
No. F 1522
Voor het bedienen van mixfunc-
ties.
Mini-accu-controller
No. 8248
Voor 4,8 Volt ontvangeraccu’s.
Verschaft tijdens het vliegen infor-
matie over de hoogte van de
actuele spanning van de ontvan-
geraccu d.m.v. een 10-voudige
LED-reeks.
Mix-schakelaar 3-pos, kort
No. F 1503
Voor het bedienen van mixfunc-
ties.
Mix-schakelaar
met vergrendeling 2-pos, kort
No. F 1523
Voor het bedienen van mixfunc-
ties.
Schakelaarkabel 10 LED 4 NC
No. F 1404
Schakelaarkabel met ingebouwde
accucontroller en DSC/laadbus
met compacte afmetingen. De
ingebouwde accucontroller toont
in 1/10 Volt-stappen de spanning
van de ontvangeraccu.
CAMPac
modelgeheugen-modulen
4 K No. F 1508
3 modellen
16K No. F 1509
12 modellen
64K No. F 1566
49 modellen
Mixer trimmermodule 2-voudig
No. F 1506
Met 2 mixerregelaars voor
mixwaarde-verstelling tijdens het
vliegen. Met aluminium knoppen.
1 …

Hulp nodig? Stel uw vraag in het forum

Spelregels

Misbruik melden

Gebruikershandleiding.com neemt misbruik van zijn services uitermate serieus. U kunt hieronder aangeven waarom deze vraag ongepast is. Wij controleren de vraag en zonodig wordt deze verwijderd.

Product:

Bijvoorbeeld antisemitische inhoud, racistische inhoud, of materiaal dat gewelddadige fysieke handelingen tot gevolg kan hebben.

Bijvoorbeeld een creditcardnummer, een persoonlijk identificatienummer, of een geheim adres. E-mailadressen en volledige namen worden niet als privégegevens beschouwd.

Spelregels forum

Om tot zinvolle vragen te komen hanteren wij de volgende spelregels:

Belangrijk! Als er een antwoord wordt gegeven op uw vraag, dan is het voor de gever van het antwoord nuttig om te weten als u er wel (of niet) mee geholpen bent! Wij vragen u dus ook te reageren op een antwoord.

Belangrijk! Antwoorden worden ook per e-mail naar abonnees gestuurd. Laat uw emailadres achter op deze site, zodat u op de hoogte blijft. U krijgt dan ook andere vragen en antwoorden te zien.

Abonneren

Abonneer u voor het ontvangen van emails voor uw Futaba FX18 bij:


U ontvangt een email met instructies om u voor één of beide opties in te schrijven.


Ontvang uw handleiding per email

Vul uw emailadres in en ontvang de handleiding van Futaba FX18 in de taal/talen: Nederlands als bijlage per email.

De handleiding is 7,22 mb groot.

 

U ontvangt de handleiding per email binnen enkele minuten. Als u geen email heeft ontvangen, dan heeft u waarschijnlijk een verkeerd emailadres ingevuld of is uw mailbox te vol. Daarnaast kan het zijn dat uw internetprovider een maximum heeft aan de grootte per email. Omdat hier een handleiding wordt meegestuurd, kan het voorkomen dat de email groter is dan toegestaan bij uw provider.

Stel vragen via chat aan uw handleiding

Stel uw vraag over deze PDF

Andere handleiding(en) van Futaba FX18

Futaba FX18 Gebruiksaanwijzing - Deutsch - 56 pagina's

Futaba FX18 Gebruiksaanwijzing - English - 56 pagina's

Futaba FX18 Gebruiksaanwijzing - Français - 56 pagina's


Uw handleiding is per email verstuurd. Controleer uw email

Als u niet binnen een kwartier uw email met handleiding ontvangen heeft, kan het zijn dat u een verkeerd emailadres heeft ingevuld of dat uw emailprovider een maximum grootte per email heeft ingesteld die kleiner is dan de grootte van de handleiding.

Er is een email naar u verstuurd om uw inschrijving definitief te maken.

Controleer uw email en volg de aanwijzingen op om uw inschrijving definitief te maken

U heeft geen emailadres opgegeven

Als u de handleiding per email wilt ontvangen, vul dan een geldig emailadres in.

Uw vraag is op deze pagina toegevoegd

Wilt u een email ontvangen bij een antwoord en/of nieuwe vragen? Vul dan hier uw emailadres in.



Info